دکتر محمدحسین دلشاد
چگونه بفهمیم دیسک گردن داریم؟
از کجا بفهمیم که دیسک گردن داریم؟! همه ما قطعا در طول زندگی خود دردهای مختلفی را تجربه کرده‌ایم که به‌دلایل متفاوتی مانند فعالیت زیاد، پوزیشن نامناسب بدن و بسیاری از موارد دیگر ایجاد شده است.
هنگامی که ما در طول روز بارها خم می‌شویم، وسیله‌های سنگین بلند می‌کنیم، گردن خود را می‌چرخانیم یا هنگام خوابیدن به نحوه صحیح خواب خود توجه نداریم و… این موارد به ظاهر ساده می‌تواند فشار زیادی به گردن وارد کند.
به همین دلیل اگر اغلب افراد در طول زندگی دچار گردن درد به‌صورت خفیف تا شدید می‌شوند، جای تعجبی ندارد. گردن درد می‌تواند ناشی از عارضه‌های مختلفی از جمله دیسک گردن باشد که مشکلاتی فراتر از درد در افراد ایجاد می‌کند.
شاید بسیاری از افراد، درد شدید و علائم دیگری را ناشی از دیسک گردن در خود احساس کنند، اما به وجود این بیماری پی نبرده باشند. در ادامه مقاله هر آنچه که لازم است در خصوص این بیماری بدانید برای شما آورد‌ه‌ایم.
منظور از دیسک گردن چیست؟
زمانی که می‌گوییم فردی دچار دیسک گردن شده، منظور بیرون زدگی دیسک گردن است. دیسک‌های گردنی در بین مهرههای استخوانی گردن قرار گرفته‌اند که از ساییدگی و برخورد مهره‌ها به یکدیگر جلوگیری می‌کند.
همچنین وجود دیسک بین مهرههای گردن، منجر به انعطاف‌پذیری گردن حین حرکت می‌شود. دیسک‌ها به‌عنوان کمک‌فنر عمل می‌کنند تا فشار وارد شده به گردن و ستون مهره‌ها کنترل و از وارد شدن آسیب به گردن جلوگیری شود.
هنگامی که بیرون زدگی دیسک ایجاد شود، محتویات داخلی آن به بیرون نشت پیدا می‌کند. فتق دیسک معمولا منجر به التهاب می‌شود و ریشه عصب مجاور را تحت فشار قرار می‌دهد، بیمار در این مواقع درد شدید یا شوکی در گردن و بازوی خود احساس می‌کند. سایر بافت و ساختارهای مجاور مانند نخاع نیز دچار التهاب شده و بیمار درد احساس خواهد کرد.
به‌طور کلی علائم رایج ناشی از دیسک گردن به شرح زیر است:
گردن درد؛
درد در پشت یا کنار گردن احساس می‌شود. شدت درد در هر فرد متفاوت است، در برخی افراد تنها درد خفیف هنگام لمس کردن ایجاد می‌شود و در برخی دیگر درد شدید و احساس سوزش وجود دارد.
دردهای رادیکولار؛
این نوع درد ناشی از عصبی که دچار آسیب دیدگی شده است، ایجاد می‌شود و تا پایین بدن مانند شانه، بازو، دست و انگشتان انتشار پیدا می‌کند. گاهی اوقات بیماران احساس گرما یا شوک در این قسمت‌ها دارند.
گیر افتادگی عصب یا التهاب ریشه عصبی ممکن است منجر به بی حسی یا احساس ضعف در بازو، شانه، دست و انگشتان شود.
تشدید درد با قرار گرفتن سر در موقعیت‌های خاص یا انجام برخی از فعالیت‌ها؛
اگر دچار دیسک گردن شده باشید ممکن است با فعالیت‌هایی از قبیل تمرینات ورزشی یا وزنه‌برداری، درد و علائم بیشتری را احساس کنید. همچنین قرارگیری نادرست سر مانند چرخاندن یا کج کردن سر ممکن است درد را بدتر کند.
احساس سفتی گردن.
درد و التهاب ناشی از دیسک گردن منجر به محدود شدن حرکات گردن می‌شود و دامنه حرکات کاهش خواهد یافت.
علائم کمتر شایع دیسک گردن
اگر نخاع به‌دلیل فتق دیسک گردن فشرده و ملتهب شود، علائم و نشانه‌هایی را به همراه خواهد داشت که به شرح زیر است:
- احساس درد، سوزن سوزن شدن، بی حسی، احساس ضعف در هر دو دست و حتی گاهی پا
- عدم تعادل یا هماهنگی هنگام راه رفتن
- مشکل داشتن هنگام کنترل مثانه یا روده
هر یک از این موارد نام برده شده باید توسط فوق تخصص درد مورد بررسی و درمان قرار گیرد. متخصصین درد سعی بر آن دارند که عارضه‌های این چنینی را به روش‌های غیر جراحی درمان و کنترل کنند تا بیماران بتوانند به فعالیت‌های روزانه خود همانند گذشته بپردازند.
علت ایجاد دیسک گردن چیست؟
اگر علت دقیق دیسک گردنی به درستی تشخیص داده شود، میتوان درمان موثری را برای آن در نظر گرفت. دلایل ایجاد فتق دیسک گردن به شرح زیر است:
از بین رفتن دیسک با گذشت زمان
با افزایش سن دیسک به‌طور طبیعی هیدراتاسیون خود را از دست می‌دهد (دچار کم آبی می‌شود) و در نتیجه انعطاف‌پذیری و مقاومت آن کمتر خواهد شد. در اغلب مواقع ترک و پارگی در دیسکی که محتویات کمتری دارد مشاهده می‌شود.
آسیب دیدگی
آسیب مستقیم به ستون فقرات منجر به پارگی و فتق دیسک خواهد شد. دلایل کمتر شایعی که منجر به فتق دیسک می‌شود، شامل ناهنجاری‌های ستون فقرات و بیماری‌های بافت همبند است.
عوامل خطرساز
معمولا افراد به دنبال افزایش سن دچار این عارضه می‌شوند؛ اما برخی از عوامل نیز روند ابتلا به آن را تسریع می‌کند که این موارد به شرح زیر است:
- مصرف سیگار
- چاقی
- ژنتیک
دیسک گردن چگونه توسط پزشک تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص این بیماری در سه مرحله توسط پزشک امکان پذیر است:
بررسی سوابق بیماری؛
پزشک در خصوص هرگونه سوابق بیماری‌های مزمن، جراحت‌های وارد شده در گذشته، سابقه کمردرد و گردن درد بیماران را جویا خواهد شد. علائم مشکلات فعلی بیمار نیز در نظر گرفته می‌شود.
معاینه فیزیکی؛
معاینه فیزیکی را جهت بررسی تورم، درد یا احساس درد هنگام لمس بررسی می‌کنند. پزشک همچنین دامنه حرکات گردن و علائم آسیب‌های عصبی در بازوها مانند بی حسی و ضعف را در نظر خواهد گرفت.
عکسبرداری
با عکسبرداری‌هایی که انجام می‌شود، شدت عارضه مورد بررسی قرار می‌گیرد. به‌طور مثال با انجام ام آر آی پزشک دید دقیقی از بافت‌های مورد نظر خواهد داشت. گاهی ممکن است به‌جای ام آر آی از میلوگرام CT برای بیماران انجام شود.
پزشکان فوق تخصص درد معمولا درمان‌های غیر جراحی مانند درمان دیسک کمر بدون جراحی، آندوسکوپی دیسک کمر و درمان سیاتیک بدون جراحی را پیشنهاد می‌کنند.
درمان دیسک گردن
معمولا درد ناشی از دیسک گردن با درمان‌های غیر جراحی قابل کنترل و درمان است. درمان‌های اولیه که برای این مشکل در نظر گرفته می‌شود، می‌تواند شامل یک دوره استراحت کوتاه مدت، استفاده از داروهای مسکن، فیزیوتراپی، حرکات انعطافی و در صورت لزوم تزریقات باشد. به‌طور کلی درمان‌هایی که برای کنترل این بیماری در نظر گرفته می‌شود، به شرح زیر است:
خودداری از برخی فعالیت‌ها
معمولا افرادی که دچار این عارضه هستند، هنگام فعالیت درد زیادی احساس می‌کنند. اگر درد ایجاد شده در گردن شدید است و به سمت دست و بازو گسترش می‌یابد، با یک دوره استراحت کوتاه مدت بهبود پیدا می‌کند. همچنین می‌بایست از برخی فعالیت‌ها نیز خودداری شود:
- از انجام برخی از فعالیت‌های سنگین مانند فعالیت‌های جسمی و تمرینات ورزشی می‌بایست خودداری شود.
- خودداری از برخی حرکات خاص مانند چرخاندن سر به یک طرف یا به پشت خوابیدن که منجر به بدتر شدن درد می‌شود.
- استراحت دادن به گردن کمک می‌کند تا درد کمتری داشته باشید. با کاهش درد سطح فعالیت‌های گردن مجددا افزایش پیدا خواهد کرد.
درمان دارویی
گاهی برخی از شدیدترین دردهای ناشی از فتق دیسک ناشی از التهاب ریشه‌های عصبی و بافت‌هاست، مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی می‌تواند مؤثر عمل کند. اگر داروهای بدون نسخه به اندازه کافی مؤثر و تسکین‌دهنده نباشند، پزشک داروهای دیگری را برای بیماران تجویز خواهد کرد.
به یاد داشته باشید که این دسته از داروها باید تنها در مدت کوتاهی مورد استفاده قرار گیرد، به‌طور مثال تنها هنگام درد شدید یا طی مدت یک یا دو هفته باید استفاده شود.
فیزیوتراپی
تمرینات تقویتی و کششی در گردن می‌تواند به درد ایجاد شده در گردن کمک کند. زمانی که عضلات گردن ضعیف باشد، گردن به سمت جلو می‌رود و در نهایت بیمار گردن درد خواهد داشت. هنگامی که سر در جایگاه مناسبی قرار داشته باشد، فشار کمتری به ستون فقرات و دیسک‌ها وارد می‌شود.
تزریق برای درمان دیسک گردن
اگر داروهای خوراکی و فیزیوتراپی برای تسکین درد دیسک گردن موثر نباشد، تزریقات برای بیمار در نظر گرفته خواهد شد. اغلب تزریقاتی که برای بیمار انجام می‌شود با استفاده از فلوروسکوپی است تا سوزن دقیقا در محل مورد نظر وارد شود. دو نوع تزریق استروئیدی رایج که برای دیسک گردن در نظر گرفته می‌شود به شرح زیر است:
تزریق کورتیکواستروئید
جهت کاهش التهاب یک محلول استروئیدی به فضای اپیدورال تزریق می‌شود.
تزریق به ریشه عصب
یک محلول استروئیدی در نزدیک عصب نخاع تزریق می‌شود. از این روش درمانی گاهی برای تشخیص درد نیز به کار برده می‌شود.
سایر درمان‌های غیر جراحی
گاهی برخی از راهکارهای غیر جراحی ساده می‌تواند در تسکین درد ناشی از فتق دیسک گردن موثر عمل کند که این موارد به شرح زیر است:
سرما یا گرما درمانی
استفاده از یخ به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه ممکن است به کاهش التهاب و تسکین درد کمک کند. برخی با استفاده از گرما درمانی تسکین درد را احساس می‌کنند. هنگام به‌کارگیری هر دو روش، بین هر بار استفاده ۲ ساعت زمان بدهید.
کشش گردن
در این روش ابزاری مکانیکی به سر بسته می‌شود تا ستون فقرات به سمت بالا کشیده شود. هدف از انجام این روش کاهش فشار بر دیسک و ریشه‌های عصبی است.
ماساژ درمانی
ماساژ آرام به شل شدن عضلات، افزایش جریان خون و ایجاد آرامش کمک می‌کند. اگر ماساژ دادن منجر به بدتر شد درد شود، فورا متوقف خواهد شد.
هدف پزشکان آن است که با درمان‌های غیر جراحی درد ایجاد شده ناشی از دیسک گردن را درمان کنند، در غیر این صورت اگر به هیچ روشی درمان نشود، در نهایت عمل جراحی را برای او در نظر خواهند گرفت.
درمان خانگی دیسک گردن
علاوه بر مسکنی که مصرف می‌کنید، می‌توانید خود مراقبتی‌هایی را در منزل برای تسریع روند بهبودی در نظر داشته باشید:
گرما و سرما درمانی
استفاده از کمپرس سرد مانند کیسه یخ یا یخ پیچیده شده در حوله تا ۱۵ دقیقه در روز می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند. پس از آن از کمپرس گرم استفاده کنید، می‌توانید دوش آب گرم بگیرید یا از یک پد گرم‌کننده استفاده کنید.
تمرینات خانگی برای حرکت گردن
زمانی که درد شدید فروکش کرد، حرکات کشش ملایمی برای چرخش گردن و شانه انجام دهید. می‌توانید به آرامی گردن خود را خم و کج کنید و همچنین بچرخانید. قبل از انجام تمرینات باید با استفاده از پد گرم کننده گردن و کمر خود را گرم کنید.
نکاتی جهت پیشگیری و بهبودی فتق دیسک گردن
نکاتی که باید جهت مراقبت و جلوگیری از عود دیسک در نظر داشته باشید به شرح زیر است:
- خودداری از مصرف سیگار
- کنترل و مدیریت استرس
- توجه به اصول ارگونومیک در محل کار
- انجام تمرینات ورزشی مناسب
- توجه به اصول صحیح نشستن، ایستادن، حرکت و خوابیدن
- تکنیک‌های درست و صحیح جهت بلند کردن اجسام
آیا دیسک گردن به پا هم می‌زند؟
به ندرت ممکن است فشار عصبی ناشی از فتق دیسک در ناحیه گردن یا خار استخوانی پاها را تحت تاثیر قرار دهد.
با این حال فتق دیسک بزرگ در ناحیه گردن ممکن است طناب نخاعی را تحت فشار قرار دهد و منجر به سفتی، بی حسی و ضعف در پاها، مشکل در کنترل روده و مثانه شود.
آیا دیسک گردن می‌تواند منجر به سرگیجه شود؟
معمولا افرادی که ضربه شدید به سر، آرتروز گردن یا فتق دیسک گردن را تجربه کرده‌اند بیشتر تحت تاثیر سرگیجه سرویکوژنیک قرار می‌گیرند. سرگیجه سرویکوژنیک اغلب ناشی از ضربه شلاقی طی تصادفات رخ می‌دهد.
دیسک گردن و حالت تهوع
گاهی اوقات فتق دیسک با علائم متفاوتی از جمله حالت تهوع، استفراغ، سفتی قفسه سینه، یبوست، عدم ثبات هنگام راه رفتن همراه است.