متخصص بیهوشی؛ نیرویی خاموش و مهم در پشت صحنه عمل‌های جراحی
آشنایی با بیهوشی و متخصص بیهوشی
قطعا همه ما به‌دلیل ترس از تیغ جراحی، زمانی که به اتاق عمل و جراحی فکر می‌کنیم، ترس سراسر وجود ما را فرا می‌گیرد.در این مواقع است که متخصص بیهوشی نقش مهمی ایفا میکند و ما را از ترس نجات میدهد. متخصص بیهوشی به‌روش‌های مختلفی داروی بیهوشی را به بیمار تزریق میکند که هیچ درد و احساسی حین عمل نداشته باشد.
آنها مسئولیت سنگینی بر عهده دارند؛ چراکه هر لحظه باید به علائم حیاتی بیمار توجه داشته باشند و در شرایط اضطراری اقدامات لازم را انجام دهند.بر خلاف تصور عموم، متخصصین بیهوشی نقش بسیار مهمی در حین عمل جراحی دارند؛ زیرا موجب بی‌دردی بیماران و راحتی کار جراحان می‌شود.در ادامه مقاله در خصوص اهمیت متخصص بیهوشی و نقش مهم او در سلامتی بیماران توضیحات بیشتری خواهیم داد.
بر اساس یافته محققان و انجمن متخصصین بیهوشی، متخصصان به تسکین درد و مراقبت بیمار قبل، بعد و حین جراحی می‌پردازند. در ادامه در خصوص هر یک از مراحل بیشتر توضیح خواهیم داد:
قبل از جراحی
متخصص بیهوشی قبل از اینکه اقدامی جهت عمل بیمار انجام گیرد، ارزیابی‌هایی را انجام میدهد. بسته به نوع عملی که برای بیمار انجام می‌شود، در خصوص سابقه بیماری افراد پرس‌وجو میکند و آزمایشات او را مورد بررسی قرار میدهد.همه این بررسی‌ها به این جهت انجام می‌شود که بیمار بی‌خطرترین عمل را تجربه کند. پس از آنکه ارزیابی‌های لازم انجام گرفت، به پزشک جراح ارجاع داده می‌شود تا او نیز از شرایط بیمار اطلاع داشته و بهترین عمل و درمان برای بیمار صورت گیرد.
بر اساس وضعیت بیمار و بررسی‌هایی که متخصص بیهوشی انجام داده است، بیهوشی عمومی یا بی‌حسی منطقه‌ای به‌صورت بلوک عصبی را انتخاب میکند تا جراح بتواند عمل جراحی بیمار را انجام دهد.
حین جراحی
متخصص بیهوشی پس از آنکه تزریقاتی جهت بیهوشی یا بی‌حسی برای بیمار تزریق میکند، در حین عمل نیز مسئول ایمنی و علائم حیاتی بیمار خواهد بود. به‌طور کلی وضعیت بیماری و حال عمومی بیمار تحت کنترل است.عملکرد حیاتی بیمار، مانند ریتم و ضربان قلب، تنفس، فشارخون، دمای بدن و تعادلات مایعات در بدن تحت کنترل است. درد و سطح هوشیاری بیمار کنترل می‌شود تا جراح شرایط ایده‌آل برای انجام جراحی داشته باشد.
متخصصان بیهوشی آموزش‌های ویژه و تخصصی دیده‌اند تا نیاز بیمار را بشناسند و بهترین تصمیم و عملکرد را برای سلامت و ایمن بیمار داشته باشد.
پس از عمل جراحی
بیمار پس از اتمام عمل به بخش مراقبت‌های ویژه منتقل می‌شود، جایی که پرستاران، متخصص بیهوشی و سایر پزشکان وضعیت بیمار و اثرات بیهوشی را مورد بررسی قرار می‌دهند. آنها هر اقدامی که صلاح بدانند انجام می‌دهند تا اطمینان حاصل کنند که درد ناشی از جراحی به حداقل خواهد رسید.
پس از خروج از بیمارستان
همانطور که متوجه شده‌اید کار متخصصان بیهوشی تنها به اتاق عمل یا بیمارستان ختم نمی‌شود. آنها پس از خروج بیماران نیز آنها را تحت کنترل دارند؛ چراکه باید دردهای ناشی از عمل جراحی را کنترل کنند. آنها با تخصص ویژه‌ای که در خصوص بی دردی دارند، همواره در تلاش هستند که بیماران پس از عمل نیز بی‌درد باشند. در اغلب مواقع، دردِ پس از جراحی با گذشت زمان و مراقبت‌های لازم بهبود می‌یابد و نیازی به درمان خاصی ندارد، اما در صورتی که درد، بیش از حد انتظار ادامه یابد و زندگی بیمار را مختل کند، به‌عنوان «درد مزمن» شناخته می‌شود.
چنین دردهایی ممکن است علل مختلفی داشته باشد که یکی از این موارد میتواند ناشی از آسیب به عصب باشد. در این مواقع است که متخصص بیهوشی که در خصوص کنترل و درمان درد اطلاعات کافی دارد، چاره‌ای را برای بیماران می‌اندیشد.
متخصصین بیهوشی در چه زمینه‌هایی فعالیت می‌کنند؟
کلیه متخصصان بیهوشی به‌گونه‌ای آموزش دیده‌اند که قادرند در کلیه اتاق‌های عمل برای بیهوشی دادن به بیماران حضور داشته باشند. گاهی ممکن است برخی از افراد متخصص، به‌صورت اختصاصی در جراحی‌های خاصی حضور داشته باشد. به‌طور کلی متخصصین بیهوشی در زمینه‌هایی همچون موارد زیر فعالیت دارند:
- جهت انجام جراحی قلب
- جهت کنترل درد و بیهوشی کودکان
- نورو آنستزی جهت جراحی‌های سیستم عصبی، مغز و نخاع
- تسکین درد و بیهوشی در زنان و زایمان
- کنترل علائم حیاتی بیماران
- کنترل درد و مشاوره به بیماران
یک متخصص بیهوشی ممکن است در زمینه‌های کنترل درد، به‌طور مثال درمان سردرد مزمن و اینگونه مشکلات نیز فعالیت داشته باشد.
نقشی که آنها در این مواقع برای بیماران ایفا می‌کنند، به شرح زیر است:
- معالجه فیزیکی بیمار
- تجویز داروی ضد درد
- خدماتی مربوط به توانبخشی بیماران
- انجام تکنیک‌های مناسب تسکین درد متناسب با شرایط بیماران
- مشاوره به بیماران و خانواده جهت بهبودی و انتخاب سبک زندگی مناسب
گاهی ممکن است پزشک متخصص بیهوشی که در خصوص کنترل درد فعالیت میکند، بیماران را به متخصصان دیگری ارجاع دهند تا بتوانند به‌صورت تیمی درمانی برای بیماران در نظر بگیرند.
بخش مراقبت‌های ویژه
بخش مراقبت‌های ویژه از دیگر قسمت‌هایی است که متخصص بیهوشی فعالیت میکند. پزشک کلیه علائم و اختلالاتی که عملکرد بدن را تحت تأثیر قرار میدهد را در مراقبت‌های ویژه کنترل میکند از جمله:
- گردش خون
- کلیه‌ها
- سیستم عصبی
- و…
به طور کلی متخصصین بیهوشی صلاحیت کمک به بیماران در مواقع خاص و ویژه را دارند.
فعالیت متخصص بیهوشی در بخش زنان و زایمان
بخش زایمان از دیگر قسمت‌هایی است که متخصص بیهوشی نقش بسیار پررنگی جهت بی‌دردی مادران دارد. در واقع زایمان به هر روشی که برای مادران انجام شود، بی‌حسی یا بی‌دردی را برای مادر بسته به نوع زایمان انجام می‌دهند و در صورت بروز علائم ناشی از داروهای بیهوشی به مادران کمک میکند تا عارضه‌ها برطرف شود.
متخصصین بیهوشی مادر را در زایمان طبیعی بدون درد و در سزارین بی‌حس میکند تا در طول زایمان آرامش داشته باشد. به‌طور مثال یک روش محبوبی که در زایمان طبیعی وجود دارد، زایمان طبیعی بدون درد است، در این روش پزشک متخصص بیهوشی، اپیدورال را جهت بی‌دردی در حین زایمان طبیعی برای مادر تزریق میکند.
در روش زایمان طبیعی بدون درد با وجود اینکه مادر دردی را احساس نمیکند، قادر به حرکت و همکاری با پزشک است. در روش سزارین، اولویت انجام بی‌حسی موضعی است تا مادر با وجود اینکه هوشیار است، هیچ دردی را در طول زایمان احساس نکند، گاهی در برخی از مواقع خاص پزشک تشخیص میدهد که در زایمان سزارین، بیهوشی عمومی برای مادر انجام گیرد.همچنین ممکن است پس از اتمام زایمان سزارین، مادر درد داشته باشد که در این مواقع در صورت نیاز متخصص بیهوشی ورود میکند و اقداماتی جهت تسکین درد یا بی‌دردی را برای مادر انجام میدهد.
زمینه‌های تخصصی‌تری که متخصص بیهوشی فعالیت دارد
متخصص بیهوشی علاوه بر اینکه میتواند در کلیه عمل‌های جراحی حضور داشته باشد و بیماران را به‌صورت عمومی یا موضعی بیهوشی دهند، در صورت تمایل میتواند در برخی زمینه‌ها به‌صورت تخصصی‌تر فعالیت داشته باشند که در ادامه هر یک را ذکر خواهیم کرد:
- کنترل یا مدیریت درد
- بیهوشی قلب
- بیهوشی کودکان
- نورو آنستزی
- بیهوشی در زنان و زایمان
- مراقبت‌های ویژه پزشکی
آشنایی با انواع بیهوشی
انواع مختلف بیهوشی توسط متخصصین بسته به شرایط بیمار و نوع عمل جراحی انتخاب می‌شود که در ادامه هر یک از انواع بیهوشی را برای شما ذکر خواهیم کرد:
بی‌حسی موضعی
در این روش تنها قسمت کوچکی از بدن که مدنظر پزشک است، بی‌حس می‌شود. به‌طور مثال در دندانپزشکی یا انجام جراحی آب مروارید از این روش بی‌حسی استفاده می‌کنند که تنها بخش کوچکی بی‌حس می‌شود و بیمار کاملا هوشیار است.
بی‌حسی در ناحیه‌ای از بدن
در این روش قسمت بزرگ‌تری از بدن یا اندام، توسط متخصص بیهوشی بی‌حس می‌شود. بیمار در حین جراحی کاملا هوشیار است، مثالی که در این خصوص وجود دارد، بی‌حسی جهت انجام سزارین برای خانم‌هاست تا در حین زایمان هیچ دردی احساس نکنند.
بیهوشی عمومی
در بیهوشی عمومی، بیمار هیچ هوشیاری و احساس دردی حین عمل ندارد، از این روش در جراحی‌های تهاجمی‌تر برای بیماران به کار برده می‌شود.
آرام‌بخش
در این روش بیمار به حدی آرام می‌شود که کاملا به خواب می‌رود، اما نه در حدی که بیهوش شود. معمولا این روش در اقداماتی مانند کولپوسکوپی انجام می‌گیرد تا احساس راحت‌تری در حین اقدامات پزشکی داشته باشد.
اهمیت متخصصان بیهوشی از نظر بیماران
قطعا خواسته همه بیماران آن است که تحت عملی بی‌درد باشند و با آرامش کامل عمل آنها انجام گیرد، در این مواقع است که نقش متخصصین بیهوشی پررنگ می‌شود و در آرامش بیماران بسیار تأثیرگذار هستند. همچنین بیماران به‌دلیل اینکه بسیاری از علائم حیاتی، مانند فشارخون تحت کنترل متخصص است، در حین عمل آرامش خواهند داشت.
علاوه بر این موارد در صورتی که درد پس از جراحی برای بیمار وجود داشته باشد، با متخصص بیهوشی در میان می‌گذارند و متخصصین با روش و تکنیک‌های مختلف به بیماران کمک می‌کنند تا درد آنها تسکین یابد. در واقع بیماران از قبل عمل تا بعد از عمل تحت کنترل متخصصی بیهوشی قرار دارند تا با مشکلی روبه‌رو نشوند.
کلام آخر
گاهی ممکن است زحمات و حساسیت‌های کار متخصص بیهوشی نسبت به سایر کادر درمانی که در اتاق عمل هستند، مشاهده نشود به همین جهت ما به این افراد نیرویی خاموش در پشت صحنه می‌گوییم. با توجه به اطلاعاتی که در خصوص متخصصین بیهوشی در اختیار شما قرار داده‌ایم، قطعا متوجه اهمیت ویژه پزشک بیهوشی شده‌اید.
در واقع آرامش و بی‌دردی در حین عمل را مدیون وجود آنها هستیم. دکتر محمد حسین دلشاد متخصص بیهوشی و فوق تخصص درد در هر مرحله از درمان در کنار بیمار قرار دارد تا آنها با مشکلی ناشی از عمل جراحی و بیهوشی همراه نباشند.شاید کمتر کسی بداند که آنها با توجه به تحصیلات و دانشی که درخصوص بی‌دردی دارند، قادر هستند بسیاری از دردهای مزمن را در افراد درمان کند.
آیا میتوان قبل از بیهوشی غذا یا مایعات مصرف کرد؟
پزشک متخصصی که قصد انجام عمل جراحی را دارد، نکات و توصیههای لازم را برای شما ذکر خواهد کرد. جهت کاهش عارضههای پس از عمل و بیهوشی، میبایست تا ۸ ساعت قبل از عمل از خوردن و آشامیدن پرهیز کنید.
زمانی که متخصص بیهوشی تزریقاتی را برای بیهوشی بیماران انجام میدهد، میتواند بیمار را ترک کند؟
- ضربان قلب
- فشارخون
- تنفس
- سطح هوشیاری
آیا متخصصین بیهوشی در کنترل و درمان درد نیز تبحر دارند؟
بله، متخصصین بیهوشی در کنترل درد، تخصص دارند و بسیاری از آنها تمرکز خود را بر درمان درد مزمن می‌گذارند. منظور از دردهای مزمن دردی است که با درمان‌های خانگی بهبود نمی‌یابد و کیفیت زندگی بیماران را تحت تأثیر قرار میدهد. به‌طور مثال دردهایی مانند سردرد میگرنی، کمردرد و دردهای ناشی از بیماری‌هایی مانند فیبرومیالژیا میتواند به دست متخصصین بیهوشی درمان شود و بیماران تسکین درد خود را شاهد باشند.
آیا حساسیت‌های بیمار با داروی بیهوشی تداخل خواهد داشت؟
اگر به داروی خاصی یا داروی بیهوشی حساسیت دارید، باید حتما با پزشک در میان بگذارید. در واقع آنها باید به همه موارد آگاهی داشته باشند تا بهترین اقدام را در این خصوص برای بیمار انجام دهند. ممکن است اطلاع از اینگونه حساسیت‌ها نیاز به انجام اقدامات خاصی توسط پزشک باشد.
گاهی برخی از افراد به‌طور کلی به بیهوشی عمومی حساسیت دارند و واکنش‌هایی مانند مشکلات پوستی و مشکلات تنفسی را پس از عمل شاهد هستند، در صورت وجود عارضه خاصی، درمان‌هایی برای بیماران در نظر گرفته خواهد شد.
آیا بیهوشی خطری را برای بیمار ایجاد میکند؟
