پمپ اینتراتکال که به عنوان پمپ درد نخاعی نیز شناخته می‌شود، وسیله‌ای است که طی عمل جراحی در بدن بیمار قرار داده می‌گیرد. با قرار گرفتن پمپ داخل بدن، دارو به طور مستقیم به اطراف نخاع می‌رسد.
در واقع داروی این پمپ، سیگنال‌های نامنظمی را که از طریق اعصاب و ستون فقرات به مغز می‌رسد، قطع می‌کند. در واقع پمپ درد نخاعی روشی برای دارو رساندن مستقیم به نخاع است.
این پمپ کوچک طی عمل جراحی زیر پوست قرار می‌گیرد. پمپ، دارو را از طریق کاتتر به ناحیه اطراف نخاع می‌رساند. از آنجایی که دارو مستقیما به محلی که احساس درد دارید، منتقل می‌شود علائم با دوز کمتر از داروهای خوراکی به راحتی کنترل می‌شود.
در نتیجه شما دچار عوارض به مراتب کمتری نسبت به مصرف دارو خواهید شد. در ادامه توضیحات تکمیلی بیشتری در خصوص این روش درمانی به شما خواهیم داد.
منظور از پمپ درد نخاعی چیست
منظور از پمپ درد دستگاه کوچکی است که طی جراحی در زیر پوست قرار داده می‌شود و امکان ارسال مستقیم دارو به نخاع و اعصاب وجود دارد.
این پمپ بخش‌های مختلفی دارد، شامل مخزن و پمپی است که داخل شکم قرار می‌گیرد و کاتتر را نیز در فضای داخل نخاعی قرار می‌دهند.
فضای اینتراتکال، فضای بین نخاع و غشای نازکی است که آن را احاطه کرده و محافظت می‌کند. حال با تزریق مستقیم دارو به این ناحیه، دارو به نخاع و اعصاب می‌رسد و می‌تواند درد یا انقباضات غیر طبیعی عضلانی را که منجر به اسپاسم می‌شود، کنترل کند.
تنها با دوز بسیار کم نسبت به قرص‌ها یا دیگر تزریقات، با جریان پیدا کردن در سراسر بدن، در سیستم گوارش یا جریان خون رقیق می‌شود و به تسکین فوری درد کمک می‌کند.
با استفاده از پمپ درد نخاعی، عوارض جانبی مصرف طولانی مدت دارو کاهش پیدا می‌کند. طی مطالعه‌ای که در خصوص این روش درمانی انجام گرفت، متوجه شدند که درد افراد مبتلا به سرطان با این روش درمانی تسکین پیدا کرده است.
موارد مرتبط با پمپ درد
- اینتراتکال (Intrathecal): فضای اطراف نخاع که داروهای پمپ درد در آن تزریق می‌شوند و اثر سریع و موضعی دارند.
- اپیدورال (Epidural): فضای بیرونی‌تر از اینتراتکال که برای تزریق دارو به کار می‌رود و اثر آن کمی گسترده‌تر و کندتر است.
- تزریق داخل نخاعی: روشی برای انتقال دارو به فضای اینتراتکال.
- پمپ درد: دستگاه فیزیکی که داروها را با دوز دقیق و برنامه‌ریزی شده به فضای اطراف نخاع تزریق می‌کند.
نحوه عملکرد پمپ درد چگونه است؟
پمپ اینتراتکال طی مراحلی در بدن شما قرار گرفته می‌شود. این پمپ دارای چندین بخش است:
- یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر به نام کاتتر را در فضای داخل نخاعی، در اطراف نخاع قرار گرفته می‌دهند.
- کاتتر اکستنشن در فضای داخل نخاعی به کاتتر متصل می‌شود و دور بدن قرار می‌گیرد.
- کاتتر اکستنشن به پمپ متصل می‌شود، پمپ درد ضخامتی به اندازه 2.5 و عرضی به اندازه 7.5 سانتی‌متر دارد. پمپ در زیر پوست شکم قرار داده می‌شود. پمپ توسط متخصص درد طوری برنامه‌ریزی می‌شود که دوز مناسبی از دارو در زمان خاصی به فضای داخل نخاعی برسد.
- داخل پمپ یک مخزن توخالی قرار گرفته است که قابلیت مجدد پر کردن دارد، دارو در مخزن نگهداری می‌شود. زمانی که مخزن خالی می‌شود می‌توان مجدد با سوزن آن را پر کرد.
- دستگاهی برای درمان شخصی (PTM) به شما این امکان را می‌دهد که در صورت نیاز، دوز بیشتری به محل مورد نظر دارو برسد. این دستگاه با مقدار دوز مناسب توسط پزشک تنظیم می‌شود تا در صورت نیاز بتوانید به تنهایی از آن استفاده کنید.
آیا می‌توان پمپ درد نخاعی را خارج کرد
بله، اگر دیگر نیازی به پمپ ندارید یا مشکلی برای شما به وجود آمده است، فوق تخصص درد در صورت صلاحدید پمپ را برای شما خارج می‌کند.
مشکلاتی که توسط پمپ اینتراتکال درمان می‌شود
ممکن است پمپ درد برای چنین مواردی توصیه شود:
- درد در ناحیه کمر و گردن، شکستگی‌های فشاری، تنگی کانال نخاعی، اسپوندیلوز یا درد ناشی از دیسک
- درد پس از عمل جراحی
- درد شکم و لگن
- درد در اندام‌ها
- سندرم درد منطقه‌ای پیچیده
- بیماری‌هایی از جمله نورالژی پس از تبخال (درد مزمنی که پس از عفونت زونا ادامه پیدا می‌کند)
- درد ناشی از سرطان یا درمان‌های شیمی درمانی
- درد ناشی از آسیب عصب محیطی
- درد عصبی
- اسپاستیسیتی (سفتی عضلات) به دنبال سکته مغزی، فلج مغزی، آسیب مغزی یا نخاعی و مولتیپل اسکلروزیس
- تجربه درد مزمن و مقاوم به سایر راهکارهای درمانی
کاربردهای پمپ درد: کنترل درد بعد از عمل و درد مزمن
پمپ درد در شرایط زیر کاربرد دارد:
- بعد از جراحی ستون فقرات و دیسک کمر: کاهش درد شدید و تسریع بهبود بیمار.
- بعد از عمل زانو یا جراحی‌های بزرگ: کاهش نیاز به مسکن‌های خوراکی و تسکین سریع‌تر درد.
- بعد از سزارین: کمک به کاهش درد و تسهیل حرکت مادر بعد از زایمان.
- درد مزمن و شدید: برای بیمارانی که داروهای خوراکی اثر کافی ندارند، استفاده می‌شود.
داروهای مورد استفاده در پمپ درد
داروهایی که به طور معمول در پمپ درد استفاده می‌شوند عبارتند از:
- مورفین: مسکن قوی اپیوئیدی برای درد شدید.
- فنتانیل: داروی اپیوئیدی با اثر سریع و کوتاه مدت.
- باكلوفن: داروی شل‌کننده عضلات که در دردهای عصبی کاربرد دارد.
- بوپیواکائین: بی‌حس‌کننده موضعی برای کاهش درد موضعی و موضعی-سیستمیک.
این داروها به صورت دقیق و با دوز کنترل شده به فضای اطراف نخاع تزریق می‌شوند، بنابراین اثر تسکینی قوی و بدون عوارض زیاد داروهای خوراکی دارند.
چه افرادی کاندیدای مناسبی برای انجام پمپ اینتراتکال هستند
افرادی که درد شدید، طولانی مدت و اسپاستیسیته را تجربه می‌کنند و با روش‌های دیگری مانند مصرف قرص، فیزیوتراپی و دیگر تکنیک‌های درمانی تسکین پیدا نکرده‌اند، گزینه درمانی مناسبی هستند.
زمانی که به متخصص درد مراجعه می‌کنید، در خصوص اینکه چه عواملی منجر به بهتر یا بدتر شدن شرایط شما می‌شود و آنچه در گذشته امتحان کرده‌اید و تاثیر درد بر شما، در نهایت تصمیم می‌گیرد که آیا استفاده از پمپ درد نخاعی برای شما مناسب است یا خیر.
به طور کلی این روش درمانی احتمالا به چنین افرادی توصیه می‌شود:
- روش‌های درمانی دیگر کنترل درد از جمله مصرف متعدد داروهای مسکن، فیزیوتراپی و.. را امتحان کرده‌اید.
- نیاز به مصرف داروی مسکن طی شبانه‌روز دارید.
- بیماری‌های خاص روانپزشکی که درمان درد را پیچیده می‌کند، ندارید.
استفاده آزمایشی از پمپ اینتراتکال
از آنجایی که نتیجه این آزمایش برای همه افراد یکسان نیست، ممکن است مدتی از این روش درمانی به‌صورت آزمایشی استفاده شود تا پزشک نتایج را مورد بررسی قرار دهد.
معمولا مراحل آزمایشی برای افراد با مشکل اسپاستیسیتی قرار می‌گیرد و برای درمان درد مزمن کاربردی ندارد. در بیشتر موارد پمپ درد برای درمان درد ناشی از سرطان بدون مراحل آزمایشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مطالب مرتبط: استیمولاتور نخاعی (SCS)
روش‌های مختلفی برای این مرحله آزمایشی وجود دارد:
- یک دوز از دارو در فضای داخل نخاع با سوراخ کمری قرار می‌گیرد.
- دوزهای متعددی با پونکسیون کمری همراه یا بدون کاتتر در فضای داخل نخاعی قرار می‌گیرد.
- در ادامه، طی یک آزمایش مداوم، یک کاتتر در فضای داخل نخاعی قرار می‌گیرد و به پمپی که درون بدن قرار ندارد، متصل می‌شود.
این دوره آزمایشی ممکن است این امکان را به پزشک دهد تا بهترین قسمت را برای قرار دادن کاتتر و انتخاب بهترین دارو برای تسکین درد علائم انتخاب کند.
عوارض و نکات ایمنی پمپ درد
- تهوع و استفراغ
- خارش پوست
- عفونت محل کاشت
- ضعف و کاهش توانایی حرکتی
نکته: انتخاب نوع دارو و دوز مناسب توسط فوق تخصص درد انجام می‌شود تا عوارض به حداقل برسد.
روش‌ها و ابزارهای پمپ درد
- کاتتر اینتراتکال: مسیر هدایت دارو از پمپ به فضای نخاعی.
- پمپ دائمی: در بدن بیمار کاشته می‌شود و برای مدت طولانی دارو را تزریق می‌کند.
- پمپ موقت: برای کنترل درد کوتاه مدت بعد از عمل استفاده می‌شود.
پزشک و مراکز تخصصی مرتبط برای استفاده از پمپ درد
- دکتر محمدحسین دلشاد، فوق تخصص درد در کرج و تهران.
- کلینیک درد کرج، ارائه دهنده خدمات تخصصی کنترل درد.
- بیمارستان مریم کرج، محل انجام جراحی‌ها و نصب پمپ درد برای بیماران خاص.
سوالات متداول
پمپ درد چیست و چه کاربردی دارد؟
پمپ درد دستگاهی برای تزریق داروی ضد درد به فضای اطراف نخاع است و در کنترل درد بعد از عمل یا درد مزمن استفاده می‌شود.
پمپ درد چگونه کار می‌کند؟
دارو توسط پمپ با دوز مشخص به اینتراتکال تزریق می‌شود و انتقال پیام درد به مغز کاهش می‌یابد.
پمپ درد به کجا وصل می‌شود؟
با استفاده از کاتتر، پمپ به فضای اینتراتکال یا اپیدورال متصل می‌شود.
تفاوت تزریق اینتراتکال و اپیدورال چیست؟
اینتراتکال مستقیم به مایع نخاعی و با اثر سریع‌تر، اپیدورال در فضای بیرونی و اثر کندتر دارد.
آیا پمپ درد برای همه بیماران مناسب است؟
خیر، برخی بیماران با عفونت، مشکلات انعقادی یا حساسیت دارویی مناسب نیستند.
پمپ درد بعد از عمل دیسک کمر چگونه عمل می‌کند؟
دارو به فضای اطراف نخاع تزریق می‌شود و درد شدید بعد از جراحی کاهش می‌یابد.
عوارض پمپ درد چیست؟
تهوع، خارش، عفونت محل کاشت، ضعف و مشکلات حرکتی.
داروهای داخل پمپ درد کدامند؟
مورفین، فنتانیل، باکلوفن و بوپیواکائین.
نحوه عملکرد پمپ درد بعد از جراحی چگونه است؟
تزریق دقیق دارو باعث کاهش درد، کاهش نیاز به مسکن خوراکی و بهبود سریع‌تر بیمار می‌شود.
آیا پمپ درد باعث اعتیاد به دارو می‌شود؟
دوز دقیق و تزریق کنترل شده ریسک اعتیاد را کاهش می‌دهد، ولی تحت نظر پزشک باید استفاده شود.
مراقبت‌های لازم بعد از نصب پمپ درد چیست؟
حفظ تمیزی محل کاشت، پیگیری منظم با پزشک و اطلاع از هرگونه درد یا عفونت غیرمعمول.
پمپ درد موقت و دائمی چه تفاوتی دارند؟
موقت کوتاه مدت و بعد از عمل، دائمی برای درد مزمن و طولانی‌مدت.
هزینه نصب پمپ درد چقدر است؟
هزینه بسته به نوع پمپ، دارو و محل نصب متفاوت است و توسط پزشک تعیین می‌شود.
چه کسانی نیاز به تزریق اینتراتکال دارند؟
افرادی که درد شدید بعد از جراحی یا درد مزمن دارند و داروهای خوراکی اثر کافی ندارند.
پمپ درد برای چه عمل‌هایی استفاده می‌شود؟
ستون فقرات، دیسک کمر، زانو، سزارین و سایر جراحی‌های بزرگ.
پمپ درد چه مدت در بدن باقی می‌ماند؟
موقت چند روز تا هفته، دائمی ماه‌ها تا سال‌ها.
پمپ درد برای چه کسانی ممنوع است؟
افرادی با عفونت فعال، حساسیت دارویی یا مشکلات انعقادی شدید.
آیا استفاده از پمپ درد در بیمارستان مریم کرج انجام می‌شود؟
بله، این مرکز تحت نظر فوق تخصص درد خدمات پمپ درد ارائه می‌دهد.
بهترین فوق تخصص درد برای نصب پمپ درد در کرج کیست؟
دکتر محمدحسین دلشاد، فوق تخصص درد در کرج و تهران.
نظرات بیماران درباره پمپ درد چیست؟
بیماران گزارش داده‌اند که درد کاهش چشمگیری داشته و کیفیت زندگی‌شان بعد از عمل بهبود یافته است.
روش پر کردن یا شارژ مجدد پمپ درد چگونه است؟
دارو توسط پزشک و با سرنگ مخصوص به مخزن پمپ تزریق می‌شود.
آیا پمپ درد عفونت زا است؟
در صورت رعایت نکات بهداشتی و کنترل منظم، ریسک عفونت بسیار پایین است.
پمپ درد چطور در بدن کار گذاشته می‌شود؟
با بی‌حسی موضعی یا عمومی، پمپ در زیر پوست کاشته و کاتتر به نخاع متصل می‌شود.
اینتراتکال یعنی چه و چه نقشی در درمان درد دارد؟
اینتراتکال فضای اطراف نخاع است که دارو در آن تزریق می‌شود و به کنترل دقیق و سریع درد کمک می‌کند.
