شلی مفاصل یا اختلال هایپرموبیلیتی، شرایطی است که در آن دامنه حرکتی مفاصل بیش از حد طبیعی افزایش می‌یابد. این اختلال می‌تواند منجر به درد مزمن، بی‌ثباتی مفصلی و مشکلات اسکلتی-عضلانی شود.
سندرم شلی مفاصل یک بیماری ژنتیکی است که باعث انعطافپذیری بیش از حد مفاصل همراه با درد و سایر علائم می‌شود.
بسیاری از افراد ممکن است مفاصل بسیار انعطافپذیری داشته باشند؛ اما اگر این انعطافپذیری با درد و مشکلات دیگر همراه است، ممکن است به این اختلال مبتلا باشند. این بیماری درمان قطعی ندارد؛ اما می‌توان علائم را با تقویت عضلات و مصرف دارو کنترل کرد.
همانطور که گفتیم در برخی موارد، این وضعیت به عنوان یک ویژگی طبیعی در نظر گرفته می‌شود؛ اما در برخی دیگر ممکن است نشانه‌ای از یک اختلال بافت همبند مانند سندرم اهلرز دنلوس باشد.
منظور از شلی مفاصل چیست؟
این سندرم یک اختلال بافت همبند است که در این عارضه نوارهای ضخیم بافتی یا همان رباط‌ها که وظیفه نگه داشتن و محدود کردن حرکت بیش از حد مفاصل را دارند، ضعیف یا شل هستند.
در افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، مفاصل بیش از حد انعطاف‌‌پذیر بوده و همراه با درد است. اگر انعطاف پذیری غیرعادی مفاصل برای شما درد ایجاد می‌کند، ممکن است به شلی مفاصل دچار باشید.
آیا سندرم شلی مفاصل، همان سندرم اهلرز دانلوس است؟
اختلال هایپرموبیلیتی ممکن است نشانه یک بیماری ژنتیکی جدی‌تر باشد. این دسته از بیماری‌ها به عنوان اختلالات ارثی بافت همبند شناخته می‌شود. برخی از بیماری‌های نادر مرتبط با این سندرم به شرح زیر است:
سندرم اهلرز دانلوس
این عارضه مجموعه‌ای از اختلالات است که بر غضروف، استخوان، چربی و خون تاثیر می‌گذارد. علت آن نقص در کلاژن است، پروتئینی که انعطافپذیری و استحکام بافت همبند را تامین می‌کند.
سندرم مارفان
بیماری که بافت همبند را درگیر می‌کند و ناشی از نقص در ژنی است که وظیفه تولید فیبریلین و الیاف الاستیک را بر عهده دارد.
سندرم داون
یک اختلال ژنتیکی است که رشد مغز و بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. افراد مبتلا به این سندرم یک کروموزوم اضافی دارند.
چه علائمی دارد؟
شایع‌ترین نشانه سندرم شلی مفاصل، احساس درد در مفاصل و عضلات است. از دیگر علائم این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آسیب‌های مکرر مفصلی و رباطی، مانند در رفتگی و پیچ خوردگی
- سفتی مفاصل و عضلات
- احساس خستگی مفرط
- عدم تعادل و هماهنگی حرکات
- مشکلات گوارشی و مثانه
- سرگیجه و غش
- کشیدگی و نازک شدن پوست
علت شلی مفاصل چیست؟
علت دقیق به‌طور کامل مشخص نشده است؛ اما این عارضه معمولا در خانواده‌ها دیده می‌شود و نشان‌دهنده ژنتیکی بودن این عارضه است.
اینطور به نظر می‌رسد ژن‌های مرتبط با تولید کلاژن نقش مهمی در این وضعیت دارند. کلاژن پروتئینی است که باعث استحکام و انعطافپذیری مفاصل، رباط‌ها و تاندون‌ها می‌شود.
در افراد مبتلا به این بیماری، نقص در کلاژن باعث ضعف رباط‌ها شده و در نتیجه مفاصل بیش از حد انعطاف‌‌پذیر می‌شوند.
برخی از عوامل احتمالی که می‌تواند در ایجاد این عارضه نقش داشته باشد به شرح زیر است:
- عوامل ژنتیکی؛ بسیاری از افراد مبتلا به این عارضه، سابقه خانوادگی این وضعیت را دارند که نشان دهنده ژنتیکی بودن آن است.
- اختلالات بافت همبند؛ عارضه‌هایی مانند سندرم اهلرز-دانلوس و سندرم مارفان که باعث ضعف و افزایش انعطاف پذیری بافت همبند می‌شوند.
- عدم تعادل عضلانی؛ ضعف عضلات اطراف مفاصل ممکن است باعث افزایش دامنه حرکتی غیر طبیعی شود.
- شرایط محیطی؛ تمرینات کششی بیش از حد طی دوران کودکی می‌تواند باعث انعطافپذیری بیش از حد مفاصل شود.
چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک برای تشخیص اختلال هایپرموبیلیتی ابتدا معاینه فیزیکی انجام می‌دهد تا دامنه حرکتی مفاصل را بررسی کند. همچنین ممکن است آزمایش‌های خون برای بررسی وجود بیماری‌های ژنتیکی تجویز شود.
یکی از روش‌های بررسی، مقیاس Beighton است که میزان انعطافپذیری مفاصل را در یک مقیاس ۹ امتیازی اندازه‌‌گیری می‌کند. در این تست، برای هر یک از موارد زیر یک امتیاز در نظر گرفته می‌شود:
- توانایی خم شدن به جلو و قرار دادن کف دست‌ها روی زمین بدون خم کردن زانوها
- خم شدن بیش از حد آرنج‌ها به سمت عقب (یک امتیاز برای هر آرنج)
- خم شدن بیش از حد زانوها به سمت عقب (یک امتیاز برای هر زانو)
- توانایی خم کردن انگشت شست به سمت عقب تا جایی که به ساعد برخورد کند (یک امتیاز برای هر دست)
- خم شدن انگشت کوچک دست به عقب بیش از ۹۰ درجه (یک امتیاز برای هر دست)
اگر شخصی امتیاز ۴ یا بیشتر بگیرد و به مدت حداقل سه ماه در چهار یا بیشتر از چهار مفصل درد داشته باشد، احتمال ابتلا به شلی مفاصل وجود دارد.
چه درمانی دارد؟
همانطور که در ابتدا گفتیم این عارضه درمان قطعی ندارد؛ اما می‌توان با محافظت از مفاصل و کنترل درد، علائم را بهبود بخشید.
تقویت عضلات از طریق ورزش یکی از بهترین راهکارها برای کاهش مشکلات مرتبط با این اختلال است. سایر توصیه‌ها شامل موارد زیر می‌شود:
- حفظ وضعیت بدنی مناسب
- ایستادن با زانوهای کمی خم و پرهیز از حرکات بیش از حد مفاصل
- استفاده از کفش‌های با حمایت مناسب از قوس پا
- استفاده از ارتز یا کفی طبی برای اصلاح صافی کف پا
- مراجعه به فیزیوتراپیست برای کاهش درد، تقویت عضلات، بهبود تعادل و وضعیت بدنی
- خودداری از حرکات کششی بیش از حد
- حفظ وزن مناسب برای کاهش فشار روی مفاصل
برای تسکین دردهای خفیف، پزشک ممکن است مصرف مسکن‌های بدون نسخه را توصیه کند. در صورت درد شدیدتر، ممکن است داروهای قوی‌تری تجویز شود یا روش‌های موثرتری به شما پیشنهاد دهند.
نکاتی که باید برای مراقبت از خود در نظر داشته باشید
اگر به شلی مفاصل مبتلا هستید، داشتن یک سبک زندگی سالم و محافظت از مفاصل بسیار مهم است. با روش‌های زیر می‌توانید قدرت مفاصل و عضلات خود را تقویت کنید:
- انجام تمرینات ورزشی منظم
- استراحت کافی بین تمرینات
- رعایت رژیم غذایی سالم
- استفاده از کفش‌های مناسب و استاندارد
- کاهش درد و سفتی مفاصل با حمام آب گرم
- خودداری از کشش بیش از حد مفاصل
