فتق دیسک کمر یا دیسک کمر از عارضه بسیار رایجی است که گاهی برخی از افراد را درگیر می‌کند. ایجاد این مشکل علل مختلفی دارد، تنها یک دلیل مشخصی را نمی‌توان برای آن در نظر گرفت.
فتق دیسک کمر، یکی از دلایل ایجاد کمردرد است و علائمی مانند درد شدید را در افراد ایجاد می‌کند. وقتی می‌گوییم فردی دچار دیسک کمر شده، در واقع دچار فتق دیسک کمر یا بیرون زدگی دیسک است. اگر اطلاعاتی در این زمینه ندارید، در ادامه با ما همراه باشید تا به طور کامل توضیح دهیم.
فتق دیسک کمر چیست
ستون فقرات از چندین مهره و دیسک غضروفی تشکیل شده است. دیسک در بین مهره‌ها قرار دارد تا از ساییدگی جلوگیری کند. مرکز دیسک حاوی مایع ژله‌ای است و به قسمت بیرونی آن که جنسی سرسخت‌تر دارد، حلقه فیبری گفته می‌شود.
فتق دیسک در کمر زمانی ایجاد می‌شود که دیسک به‌صورت برآمده یا قسمت خارجی دیسک پاره شده باشد و محتویات درون آن، به بیرون بریزد. این فرایند می‌تواند عصب اطراف آن ناحیه را تحریک کند و تحت‌تاثیر قرار دهد که در نهایت منجر به درد، بی‌حسی و ضعف می‌شود.
احتمال ایجاد فتق دیسک در هر قسمت از ستون فقرات وجود دارد. گاهی برخی از افراد هیچ علائمی از فتق دیسک کمر را احساس نمی‌کنند و به همین جهت متوجه این بیماری نخواهند شد.
ساختار دیسک
دیسک به عنوان بالشتک بین دو مهره ستون فقرات قرار گرفته می‌شود و فشارهای وارد شده به ستون فقرات را جذب می‌کند، در واقع عملکرد بالشتک‌ها مانند کمک‌فنر است که منجر به خنثی شدن ضربات وارد شده به ستون فقرات می‌شود.
با گذشت زمان به دلیل فشاری که به دیسک وارد می‌شود، تغییر شکل می‌دهد و آنطور که باید عملکرد درستی نخواهند داشت.
زمانی که تحت فشار نیستند، ظاهری کروی شکل دارند و در صورت اعمال فشار، حالت تخم مرغی شکل به خود می‌گیرند.
خاصیت ارتجاعی دیسک بین مهره‌ای بستگی به مقدار آب موجود در قسمت مرکزی و سالم بودن حلقه فیبری دارد.
معمولا حرکات ناگهانی برای برداشتن اجسام سنگین باعث آسیب به این قسمت و در نهایت فتق دیسک کمر می‌شود.
مطالب مرتبط: دیسک سیاه
دیسک کمر با چه علائمی همراه است
در اکثر مواقع فتق در ناحیه کمر ایجاد می‌شود، اما گاهی ممکن است در گردن نیز وجود داشته باشد. علائم و نشانه‌های این بیماری به محل قرارگیری دیسک و میزان فشار بر دیسک بستگی دارد. معمولا یک طرف از بدن دچار درد می‌شود، در ادامه هر یک از علائم را برای شما ذکر خواهیم کرد:
احساس درد در بازو یا پا
اگر فتق دیسک در پایین کمر ایجاد شده باشد، معمولا بیشترین درد در باسن، ران و ساق پا احساس می‌شود، همچنین ممکن است در قسمت‌های دیگر پا نیز درد احساس شود. اگر فتق دیسک در گردن ایجاد شده باشد، بیشترین درد را در شانه و بازو احساس خواهید کرد.
چنین دردهایی هنگام سرفه، عطسه یا هنگام حرکت در حالت و موقعیت‌های خاص ایجاد می‌شود. بسیاری از بیماران درد را به‌صورت سوزش توصیف می‌کنند.
بی حسی و سوزن سوزن شدن
بیماران در قسمتی که به‌دلیل بیرون زدگی دیسک، عصب آسیب دیده است، دچار بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن می‌شوند.
ضعف
ماهیچه‌هایی که توسط عصب آسیب دیده کار می‌کنند، ضعیف می‌شوند، این عارضه توانایی شما را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و در بلند کردن یا نگه داشتن وسیله‌ها با مشکل مواجه می‌شوید.
این نکته را به یاد داشته باشید، علائم ذکر شده ممکن است در همه افراد وجود نداشته باشد، حتی برخی از افراد با وجود این که دچار دیسک کمر هستند، هیچ علائمی را احساس نخواهند کرد.
در مواقعی که گردن درد یا کمردرد شما به‌سمت پایین انتشار می‌یابد یا علائمی مانند بی‌حسی، گزگز و ضعف را احساس می‌کنید، باید حتما به فوق تخصص درد مراجعه کنید تا درمان شوید.
چه عواملی منجر به دیسک کمر می‌شود
فتق دیسک کمر اغلب به‌دلیل ساییدگی ایجاد می‌شود. ساییدگی، با افزایش سن و به‌تدریج رخ می‌دهد. با افزایش سن بدن انعطاف‌پذیری کمتری دارد، حتی کشیدگی یا پیچ‌خوردگی جزئی، ممکن است به پارگی دیسک بینجامد.
به‌طور کلی نمی‌توان علت دقیق ایجاد چنین مشکلی را مشخص کرد. گاهی اوقات استفاده از عضلات کمر به جای عضلات پا و ران برای بلند کردن اجسام سنگین، منجر به فتق دیسک کمر می‌شود. به‌ندرت اتفاقاتی مانند ضربه به کمر، منجر به چنین مشکلاتی می‌شود.
مطالب مرتبط: کشیدگی عضلانی کمر
عوامل خطرساز در ایجاد دیسک کمر
برخی از عوامل احتمال دیسک کمر را افزایش می‌دهد که در ادامه همه موارد را برای شما ذکر خواهیم کرد:
وزن بدن
اضافه وزن یا چاقی باعث فشار بر دیسک کمر می‌شود.
شغل
برخی از افراد در مشاغلی فعالیت دارند که فشار زیادی به دیسک کمر وارد می‌شود، بلند کردن اجسام سنگین، هل دادن، خم شدن به پهلو و پیچ‌خوردگی‌هایی که به‌صورت مکرر ایجاد شود، خطر ابتلا به فتق دیسک کمر را افزایش می‌دهد.
ژنتیک
برخی به‌صورت ژنتیکی دچار دیسک کمر هستند و افراد دیگر خانواده به این خاطر در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
مصرف سیگار
سیگار کشیدن میزان اکسیژن‌رسانی را به دیسک کاهش می‌دهد و منجر به آسیب در این قسمت از بدن می‌شود.
دیسک کمر و بارداری
معمولا خانم‌ها طی بارداری علائم مختلفی از جمله تهوع صبحگاهی، سردردهای مکرر و دیگر مشکلات متفاوتی را طی این مدت تجربه می‌کنند. زمانی که بارداری به ماه پنجم تا هفتم می‌رسد، طی این زمان ممکن است کمردرد نیز احساس شود.
بر اساس مطالعات انجام شده کمردرد مرتبط با بارداری ممکن است تا 80 درصد از خانم‌ها رخ دهد. با این حال امکان ایجاد فتق دیسک طی این مدت به ندرت و تنها امکان ایجاد آن در یک درصد از بارداری‌ها وجود دارد.
اگر قبل از بارداری، دیسک کمر دارید باید ابتدا به درمان این عارضه بپردازید و بعد اقدام به بارداری کنید. چرا که بارداری به خودی خود به کمر فشار وارد می‌کند و اگر شما از قبل این مشکل را داشته باشید، درد کمر دوچندان خواهد شد.
بهترین روش درمانی که امروزه توسط متخصص‌های درد توصیه می‌شود، درمان کمردرد بدون جراحی است که به روش‌های غیرتهاجمی انجام می‌گیرد و نسبت به روش باز، بسیار بهتر است.
عارضه‌های ناشی از دیسک
گاهی اوقات این بیماری منجر به عارضه‌هایی نادر در افراد می‌شود که در صورت بروز چنین مشکلی باید سریعا به پزشک فوق تخصص درد مراجعه شود:
بدتر شدن درد
بی‌حسی و ضعف به حدی افزایش می‌یابد که فعالیت‌های روزمره شما را مختل می‌کند.
اختلال در عملکرد روده و مثانه
بیمار اختیاری در کنترل مثانه ندارد و دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شود.
بی‌حسی زین
حس در ناحیه لگن به‌تدریج از بین می‌رود و قسمت‌هایی مانند قسمت داخلی ران، پشت پاها و اطراف رکتوم بی‌حس می‌شود.
تشخیص فتق دیسک کمر
هنگام مراجعه به فوق تخصص درد، معاینات فیزیکی برای بیمار انجام می‌شود. گاهی از شما خواسته می‌شود که دراز بکشید و پاهای خود را در حالت‌های مختلفی قرار دهید تا علت درد را به درستی تشخیص دهد.
معاینه عصبی برای بررسی چنین مواردی انجام می‌گیرد:
- قدرت عضلانی
- توانایی راه رفتن
- توانایی احساس لمس، تیزی نوک سوزن و…
- واکنش‌ها
در بیشتر موارد فتق دیسک با معاینه فیزیکی و با توجه به سوابق پزشکی بیمار تشخیص داده می‌شود.
در صورتی که پزشک به بیماری‌های دیگر مشکوک باشد، باید متوجه شود که کدام عصب تحت تاثیر قرار گرفته است.
در این مواقع برخی از آزمایش‌ها برای بیمار در نظر گرفته می‌شود که این موارد به شرح زیر است:
تصویربرداری
اشعه ایکس
فتق دیسک با تصویربرداری اشعه ایکس ساده قابل تشخیص نیست؛ اما می‌توان سایر علل کمردرد را مانند عفونت، تومور و مسائل مربوط به ستون فقرات یا شکستگی استخوان را رد کرد.
سی تی اسکن
سی تی اسکن مجموعه‌ای از اشعه ایکس است که برای عکسبرداری از ستون فقرات و ساختارهای اطراف آن از سوی پزشک تجویز می‌شود.
ام آر آی
امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی برای ایجاد تصاویری از ساختارهای داخلی بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با استفاده از این تست می‌توان متوجه شد که محل دقیق دیسک آسیب‌دیده کجاست و کدام عصب تحت تاثیر قرار گرفته است.
میلوگرام
قبل از انجام سی تی اسکن، رنگی به مایع نخاعی تزریق می‌کنند. با انجام این آزمایش فشار روی نخاع یا اعصاب ناشی از فتق دیسک کمر یا شرایط دیگر نشان داده می‌شود.
آزمایشات عصبی
الکترومیوگرافی و بررسی هدایت عصبی، میزان تکانه‌های الکتریکی در طول بافت عصبی را اندازه‌گیری می‌کند. چنین شرایطی به تعیین دقیق محل آسیب عصبی کمک می‌کند.
بررسی هدایت عصبی
با انجام تست تکانه‌های عصبی الکتریکی، عملکرد ماهیچه‌ها و اعصاب از طریق الکترودهایی که روی پوست قرار می‌گیرند، اندازه‌گیری خواهد شد.
الکترومیوگرافی (EMG)
در طول این روش تشخیصی، پزشک یک الکترود سوزنی را از طریق پوست وارد عضلات مختلفی می‌کند. با انجام این تست فعالیت الکتریکی عضلات هنگام انقباض و زمان استراحت مورد بررسی قرار می‌گیرد.
درمان دیسک کمر
پزشک جهت درمان این بیماری، روش‌های غیر تهاجمی ساده را به‌عنوان اولین خط درمانی برای بیماران در نظر می‌گیرد. در ادامه هر یک از راهکارها را برای شما ذکر خواهیم کرد:
- استراحت کافی
- فیزیوتراپی
- کنترل وزن
- تجویز دارو
- تزریق
اگر هر یک از موارد ذکر شده برای بیمار کارساز نباشد، در نهایت عمل را در نظر می‌گیرند، اما نه عملی که به‌صورت باز باشد. در واقع عمل به‌صورت بسته، به‌روش آندوسکوپی دیسک کمر برای بیمار انجام می‌شود تا عارضه دیسک کمر بیمار به‌طور کلی رفع شود.
درمان دیسک کمر بدون جراحی ممکن است؟
درمان دیسک کمر بدون جراحی نه تنها ممکن است، بلکه در بسیاری موارد موثرتر نیز هست. در روش‌های درمان کمردرد بدون جراحی، تمرکز بر کاهش فشار دیسک، ترمیم بافت و تقویت عضلات نگهدارنده ستون فقرات است.
روش‌های درمانی مختلفی برای درمان دیسک در مرکز ما انجام می‌گیرد که چند نمونه از آنها لیزر دیسک، تزریق اپیدورال، تزریق دیسکوژل و… است.
مزیت این روش‌ها آن است که برخلاف جراحی، نیازی به دوره نقاهت طولانی ندارند و بیمار می‌تواند به فعالیت روزمره‌اش سریع‌تر بازگردد.
از این نوع روش درمانی رضایت بیشماری داشته‌ایم که یکی از بیماران از تجربه خود اینطور می‌گوید: حدود دو سه سالی کمر درد داشتم، طی شش ماه درد شدت پیدا کرده بود تا حدی که پای راستم بی حس میشد و نمی‌توانستم راه بروم فعالیت‌های روزانه خود را انجام دهم.
پس از آشنایی با آقای دکتر متوجه شدم دچار بیرون زندگی حادی شده‌ام و باید تزریق دیسکوژل انجام دهم، پس از گذشت سه الی چهار روز پس از تزریق کاملا دردم تسکین پیدا کرد.
دیگر می‌توانم تمام کارها شخصی خودم را به راحتی انجام دهم؛ اما تا سه چهار ماه محدودیت‌هایی مانند خودداری از بلند اجسام سنگین دارم تا کاملا بهبود پیدا کنم. در نهایت از آقای دکتر دلشاد تشکر می‌کنم که دردهای من را تسکین دادند.
لیزر دیسک بدون نیاز به جراحی برای درمان
دکتر درد برای لیزر دیسک بی حسی موضعی و آرام بخشی را به بیمار تزریق می‌کند و نیازی به برش زدن طی عمل نیست.
معمولا روند این درمان حدود 15 دقیقه طول می‌کشد و بیمار پس از مدت کوتاهی می‌تواند حرکت کند و روز بعد به سرکار برود.
سوزنی با کمک اشعه ایکس وارد دیسک آسیب‌دیده می‌شود. با وجود پروب لیزری که از طریق سوزن وارد می‌شود، نوک لیزر در قسمت نرم قرار می‌گیرد.
پروب لیزری انرژی را به دیسک وارد کرده و بخش کوچکی از دیسک بیرون‌زده بخار می‌شود، در نتیجه فشار وارد شده روی اعصاب و نخاع کاهش می‌یابد.
تزریق اپیدورال برای تسکین درد
تزریق اپیدورال به عنوان داروی استروئیدی در برخی مواقع منجر به تسکین درد می‌شود. هدف از تزریق استروئید اپیدورال تنها تسکین درد است تا بیمار توانایی شرکت در توانبخشی داشته باشد.
مدت زمان بهبودی در هر فرد متفاوت است، به‌طور کلی بیماران با این روش تسکین درد موقتی را تجربه می‌کنند.
درمان پارگی دیسک کمر بدون جراحی
درمان پارگی دیسک کمر بدون جراحی کاملا امکان پذیر است، به خصوص اگر پارگی خفیف یا متوسط باشد. در این شرایط، بدن توانایی ترمیم و بهبود خود را دارد، در صورتی که تحت درمان‌های مناسب قرار گیرد. آقای دکتر یک برنامه درمانی جامع طراحی کرد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم:
استراحت و کاهش فعالیت‌های سنگین
متخصص درد توضیح داد که در روزهای ابتدایی، استراحت نسبی برای کاهش التهاب و فشار روی دیسک برای درمان کمردرد بدون جراحی بسیار مهم است.
البته این به این معنا نیست که بیمار کاملا بی حرکت باشد. بلکه هدف کاهش فعالیت‌هایی است که باعث تشدید درد می‌شوند. بیمار در ابتدا مجبور بود که از فعالیت‌های شدید خودداری کند؛ اما پس از چند روز، احساس راحتی بیشتری داشت.
فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی
پزشک توضیح داد که تمرینات فیزیوتراپی به تقویت عضلات کمر و شکم کمک می‌کند و می‌تواند فشار روی دیسک را کاهش دهد.
این تمرینات همچنین باعث بهبود انعطاف پذیری و حرکت صحیح ستون فقرات می‌شود. فیزیوتراپیست‌ها در کلینیک برنامه‌ای ویژه برای بیمار طراحی کردند که شامل تمرینات کششی، تقویتی و اصلاحی برای وضعیت بدن بود.
تزریقات کم تهاجمی
در صورتی که درد کمر بسیار شدید باشد، ممکن است پزشک تزریق داروهای ضد التهاب در محل پارگی دیسک را پیشنهاد دهد. این تزریقات می‌توانند به کاهش التهاب و درد کمک کنند و دیگر نیازی به جراحی نداشته باشید.
تزریقات کم تهاجمی که در کلینیک آقای دکتر دلشاد انجام می‌شود، برای کاهش فشار روی عصب و تسکین درد موثر است.
اصلاح وضعیت بدنی و تغییر سبک زندگی
ایشان توضیح داد که یکی از علل اصلی دردهای کمر، وضعیت بدنی نادرست است. نشستن طولانی مدت و حرکت‌های ناگهانی می‌تواند فشار زیادی به ستون فقرات وارد کند.
بنابراین، آموزش روش‌های صحیح نشستن، ایستادن و خوابیدن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
داروهای ضدالتهاب و مسکن
در برخی موارد، داروهای ضدالتهاب برای کاهش درد و التهاب می‌توانند مفید باشند. به بیمار پیشنهاد داده شد که در مواقعی که درد شدت می‌یابد، از این داروها استفاده کند؛ اما در عین حال مراقب باشد که مصرف طولانی مدت آنها باعث عوارض جانبی نشود.
پس از گذشت چند ماه از درمان کمردرد بدون جراحی، بیمار اینطور گفت: آقای دکتر، من فکر نمی‌کردم که بدون جراحی این قدر راحت بشم. واقعا نمی‌دونستم که درمان‌های غیر جراحی می‌تونن این قدر موثر باشند و همچنین درمان اثرگذاری برای دیسک کمر در پاها نیز باشد.
تجربه این بیمار و بسیاری دیگر از بیماران نشان دهنده این است که در بسیاری از موارد برای درمان پارگی دیسک کمر، جراحی تنها گزینه نیست.
راهکارهای خانگی برای درمان دیسک کمر
علاوه بر داروهای مسکن توصیه شده توسط پزشک می‌توانید به این نکات جهت تسکین به روش خانگی توجه داشته باشید:
استفاده از کمپرس سرد و گرم
در ابتدا باید از کمپرس سرد برای تسکین درد و التهاب استفاده کرد. پس از چند روز باید از کمپرس گرم (گرمای ملایم) استفاده کنید.
خودداری از استراحت بیش از حد
ماندن در رختخواب منجر به سفت شدن مفاصل و تضعیف عضلات می‌شود که روند بهبودی را مختل می‌کند.
پیشنهاد ما به شما این است که طی 30 دقیقه استراحت و سپس فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی داشته باشید. از فعالیت‌هایی که منجر به بدتر شدن درد می‌شود، خودداری کنید.
شروع آرام فعالیت
هر حرکت یا فعالیتی که انجام می‌دهید، باید آهسته و کنترل شده باشد، به‌خصوص اگر هنگام خم شدن به جلو یا برای بلند کردن وسیله باشد.
راهکارهایی برای جلوگیری از دیسک کمر
برای کمک به جلوگیری از فتق دیسک باید به این نکات توجه داشته باشید:
ورزش
تقویت عضلات، باعث تثبیت و حمایت از ستون فقرات می‌شود و در نتیجه عملکرد صحیحی خواهد داشت.
حفظ وضعیت بدن در حالت مناسب
زمانی که بدن در وضعیت درستی قرار گرفته باشد، باعث کاهش فشار روی ستون فقرات و دیسک می‌شود. پشت خود را باید صاف و در یک راستا نگه دارید، به خصوص هنگامی که طی مدت طولانی می‌نشینید.
اجسام سنگین را باید طوری بلند کنید که کمر خم نشود، پاهای شما خم شود. پس از برداشتن وسیله، پاهای خود را صاف کنید.
محدوده وزن نرمال
اضافه وزن فشار زیادی به ستون فقرات و دیسک وارد می‌کند و فرد مستعد ابتلا به فتق دیسک می‌شود.
ترک مصرف سیگار
از مصرف هرگونه دخانیات برای جلوگیری از فتق دیسک خودداری کنید.
آیا دیسک کمر خوب می‌شود؟
همانطور که گفتیم خط اول درمانی که برای بیماران در نظر گرفته می‌شود شامل استراحت، مصرف مسکن، فیزیوتراپی، تزریق و.. برای بهبودی است که اغلب افراد نهایت پس از گذشت 6 هفته بهبود پیدا می‌کنند.
در صورتی که علائم شما ادامه داشت، باید به متخصص درد مراجعه کنید تا به روش‌های غیر جراحی از جمله لیزر دیسک برای همیشه مشکل شما برطرف شود.
