نوروپاتی دیابتی یک عارضه جدی ناشی از دیابت است که 50 درصد از افراد دیابتی تحت تاثیر این بیماری قرار می‌گیرند. 

بیماران با مدیریت و کنترل قند خون و داشتن سبک زندگی سالم می‌توانند از نوروپاتی دیابتی یا پیشرفت آن جلوگیری کنند.

نوروپاتی دیابتی چه علائمی دارد؟

چهار نوع اصلی نوروپاتی دیابتی وجود دارد. ممکن است شما یک نوع یا بیش از یک نوع از آن را داشته باشید. علائم به نوع نوروپاتی دیابتی و اعصابی که تحت تاثیر قرار گرفته است، بستگی خواهد داشت.

این علائم معمولا به تدریج رخ می‌دهد. تا زمانی که بیمار دچار آسیب عصبی قابل توجهی نشده باشد، ممکن است متوجه این بیماری نشود.

نوروپاتی محیطی

این نوع نوروپاتی به عنوان نوروپاتی متقارن دیستال شناخته می‌شود و بسیار شایع است. نوروپاتی محیطی ابتدا روی پاها و سپس دست‌ها تاثیر می‌گذارد.

نشانه‌های نوروپاتی محیطی در اغلب مواقع هنگام شب بدتر می‌شود و ممکن است شرایط زیر را برای بیمار ایجاد کند:

• بی حسی یا کاهش درک درد یا تغییرات دما
• احساس گزگز یا سوزش
• درد یا گرفتگی شدید
• افزایش حساسیت به لمس (این مورد طوری است که گاهی حتی وزن ملحفه برای بیمار غیرقابل تحمل است)
• مشکلات مرتبط با پا مانند زخم، عفونت و درد استخوان و مفاصل

نوروپاتی اتونومیک

سیستم عصبی خودمختار وظیفه کنترل قسمت‌هایی از جمله قلب، مثانه، روده، معده، اندام‌های جنسی و چشم‌ها را بر عهده دارد. 

دیابت می‌تواند بر اعصاب، در هر یک از این قسمت‌ها تاثیرگذار باشد و گاهی باعث ایجاد چنین علائمی شود:

• بی‌اطلاعی در خصوص پایین بودن سطح قند خون
• مشکلاتی در مثانه و روده
• تهوع، استفراغ و بی‌اشتهایی به دنبال تخلیه آهسته معده (گاستروپارزی)
• اختلال بینایی
• کاهش عملکرد جنسی

نوروپاتی پروگزیما

این نوع نوروپاتی که به عنوان آمیوتروفی دیابتی نیز شناخته می‌شود، اغلب اعصاب ران، باسن و پاها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. همچنین قسمت‌هایی مانند شکم و سینه را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.

علائم ناشی از این بیماری در یک طرف از بدن ایجاد می‌شود؛ اما، ممکن است به طرف دیگر بدن نیز گسترش پیدا کند. در بیمار چنین علائمی ایجاد می‌شود:

• درد شدید در لگن، ران یا باسن
• ضعیف و کوچک شدن عضلات ران
• مشکل داشتن هنگام بلند شدن
• دل درد شدید

مونونوروپاتی (نوروپاتی کانونی)

دو نوع مونونوروپاتی یعنی جمجمه‌ای و محیطی وجود دارد. مونونوروپاتی به آسیب وارد شدن به یک عصب خاصی اشاره دارد. این نوع نوروپاتی ممکن است علائم دیگری را نیز ایجاد کند که این موارد به شرح زیر است:

• مشکل داشتن هنگام تمرکز یا دو بینی
• احساس درد در پشت یک چشم
• فلج یک طرف صورت (فلج بل)
• بی حسی یا سوزن سوزن شدن دست یا انگشتان به جز انگشت کوچک
• بیماران گاهی به دلیل ضعف در دست ممکن است قادر به نگهداری هیچ وسیله‌ای نباشند.

زمانی که باید به متخصص درد مراجعه کنید

اگر علائم زیر را دارید، باید برای بررسی و درمان به دکتر محمد حسین دلشاد مراجعه کنید:

• بریدگی یا زخم روی پا که عفونی شده است.
• سوزش، سوزن سوزن شدن، ضعف یا درد در دست و پاها که در فعالیت‌های روزانه یا خواب اختلال ایجاد می‌کند.
• تغییراتی در هضم، ادرار یا عملکرد جنسی
• سرگیجه و غش

علت ایجاد نوروپاتی دیابتی چیست

علت دقیق این بیماری مشخص نیست. در واقع با گذشت زمان قند خون بالایی که کنترل نشده است به اعصاب آسیب وارد کرده و در توانایی ارسال سیگنال‌ها اختلال ایجاد می‌کند و در نهایت منجر به نوروپاتی دیابتی می‌شود.

همچنین قند خون بالا، دیواره رگ‌های خونی یا مویرگ را که اکسیژن و مواد مغذی اعصاب را تامین می‌کند، ضعیف خواهد کرد.

عوامل خطر ساز در ایجاد نوروپاتی محیطی چیست

احتمال ایجاد این اختلال در هر فردی که مبتلا به دیابت است، وجود دارد. با این حال برخی از موارد می‌تواند خطر ابتلا به این عارضه را افزایش دهد که به شرح زیر است:

کنترل ضعیف قند خون

قند خون کنترل نشده شما را در معرض هر عارضه دیابت از جمله آسیب عصبی قرار می‌دهد.

سابقه دیابت

هرچه از ابتلا به دیابت زمان بیشتری بگذرد، احتمال این عارضه افزایش می‌یابد، به خصوص اگر قند خون تحت کنترل نباشد.

بیماری کلیوی

دیابت به کلیه‌ها آسیب وارد می‌کند. زمانی که به کلیه آسیب وارد شود، سموم را وارد خون می‌کند که در نهایت منجر به آسیب عصبی خواهد شد.

اضافه وزن

داشتن شاخص توده بدنی (BMI) بالای 25 یا بیشتر، ممکن است خطر نوروپاتی دیابتی را افزایش دهد.

مصرف سیگار

سیگار کشیدن عروق شما را تنگ و سفت می‌کند و جریان خون را در پاها کاهش می‌دهد. چنین حالتی روند بهبودی زخم را کاهش می‌دهد و به اعصاب محیطی آسیب وارد می‌کند.

نوروپاتی دیابتی چه عوارضی دارد

این بیماری می‌تواند باعث ایجاد مشکلات زیادی از جمله موارد زیر شود:

عدم آگاهی از هیپوگلیسمی

قند خون پایین معمولا باعث لرزش، تعریق و افزایش ضربان قلب می‌شود؛ اما، در صورتی که نوروپاتی اتونومیک داشته باشید ممکن است متوجه این علائم مهم نشوید.

بی حسی در انگشتان پا یا ساق پا

آسیب عصبی می‌تواند منجر به بی حسی در پا شود، به همین جهت حتی بریدگی‌های جزئی بدون اینکه بیمار متوجه شود، منجر به زخم می‌شود. 

در موارد شدید، عفونت به استخوان گسترش پیدا می‌کند و منجر به مرگ بافت این قسمت می‌شود. در برخی از مواقع برداشتن یا آمپوتاسیون انگشت پا یا حتی ساق پا امری ضروری است.

عفونت دستگاه ادراری و بی اختیاری ادرار

در صورتی که عصب مثانه دچار آسیب‌دیدگی شده باشد، ممکن است قادر نباشید که مثانه خود را به‌طور کامل تخلیه کنید. 

در این صورت باکتری‌ها می‌توانند در مثانه و کلیه‌ها تجمع پیدا کنند و در نهایت منجر به عفونت ادراری شود.

آسیب عصبی همچنین می‌تواند بر توانایی شما برای احساس نیاز به ادرار یا کنترل ماهیچه‌هایی که ادرار را تخلیه می‌کند، تاثیرگذار باشد و منجر به نشت یا بی اختیاری ادرار شود.

کاهش شدید فشار خون

آسیب به اعصابی که جریان خون را کنترل می‌کند، بر توانایی بدن جهت تنظیم فشار خون تاثیرگذار است. چنین شرایطی می‌تواند منجر به افت شدید فشار خون هنگام ایستادن پس از برخاستن شود و در نهایت بیمار احساس سرگیجه و گاهی غش خواهد داشت.

مشکلات گوارشی

اگر آسیب عصبی به دستگاه گوارش وارد شود، ممکن است دچار یبوست یا اسهال و گاهی هر دو شوید. علاوه بر این آسیب عصبی ناشی از دیابت می‌تواند منجر به گاستروپارزی شود، حالتی که در آن معده به آهستگی تخلیه و خالی می‌شود که در نهایت نفخ و سوءهاضمه را به همراه دارد.

اختلال در عملکرد جنسی

نوروپاتی اتونومیک اغلب به اعصابی که بر اندام‌ها تاثیر می‌گذارد، آسیب وارد می‌کند. همچنین ممکن است آقایان اختلال نعوظ را نیز تجربه کنند. خانم‌ها همچنین در تحریک و ترشحات دچار مشکل می‌شوند.

افزایش یا کاهش تعریق

آسیب عصبی عملکرد غدد عرق را مختل می‌کند و کنترل دمای بدن دشوار می‌شود.

نواحی درگیر در نوروپاتی دیابتی

• نوروپاتی دیابتی پا: شایع‌ترین حالت است که با بی‌حسی، مورمور و درد سوزشی پاها همراه می‌شود. این حالت می‌تواند به زخم پای دیابتی و حتی قطع عضو منجر شود.
• نوروپاتی دیابتی چشم: در برخی بیماران اعصاب چشم آسیب می‌بینند که ممکن است تاری دید، دوبینی یا مشکلات حرکتی چشم ایجاد کند.
• آمیوتروفی دیابتی: باعث ضعف و تحلیل رفتن عضلات ران و لگن می‌شود.
• نوروپاتی محیطی و اتونومیک: اعصاب دست، سیستم گوارشی، قلب و مثانه را درگیر می‌کنند.

آیا نوروپاتی دیابتی خطرناک است؟

بله. اگر به موقع تشخیص داده نشود می‌تواند باعث زخم پای دیابتی، عفونت، قطع عضو، مشکلات قلبی و حتی اختلال در بینایی شود. بنابراین مراجعه به متخصص نوروپاتی دیابتی در مراحل اولیه بسیار حیاتی است.

آیا نوروپاتی دیابتی درمان دارد؟

بسیاری از بیماران می‌پرسند: نوروپاتی دیابتی درمان دارد؟ پاسخ این است که هنوز درمان قطعی نوروپاتی کشف نشده است، اما روش‌های درمانی متعددی برای کنترل علائم و پیشگیری از پیشرفت بیماری وجود دارد. از جمله:

• کنترل قند خون و فشار خون
• داروهای تسکین درد عصبی و داروی جدید برای نوروپاتی
• فیزیوتراپی و ورزش‌های مناسب
• مراقبت روزانه از پاها و استفاده از جوراب‌های دیابتی
• روش‌های خانگی مانند ماساژ، حمام پای گرم و استفاده از کفش‌های طبی (درمان خانگی درد پای دیابتی)

درمان نوروپاتی دیابتی

در حال حاضر درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما کنترل دقیق قند خون و استفاده از روش‌های درمانی می‌تواند پیشرفت آن را متوقف یا کند کند:

• داروهای کنترل درد عصبی
• داروهای جدید برای نوروپاتی که توسط پزشک تجویز می‌شود
• فیزیوتراپی و ورزش‌های مناسب
• درمان‌های خانگی مانند استفاده از جوراب‌های مخصوص دیابتی و مراقبت روزانه از پاها

پیشگیری از نوروپاتی دیابتی

• کنترل دقیق قند خون
• معاینه منظم پاها و چشم‌ها
• تغذیه سالم و فعالیت بدنی منظم
• ترک سیگار و کاهش مصرف الکل

جمع‌ بندی

• نوروپاتی دیابتی خطرناک است؛ زیرا می‌تواند باعث نابینایی، زخم پا و حتی قطع عضو شود.
• پاسخ به سوال نوروپاتی دیابتی یعنی چه؟ آسیب اعصاب ناشی از قند خون بالا.
• این عارضه می‌تواند پا، چشم، دست و اندام‌های داخلی را درگیر کند.
• هنوز درمان قطعی برای نوروپاتی وجود ندارد، اما روش‌های دارویی، مراقبتی و خانگی به بهبود علائم کمک می‌کنند.
• پیشگیری بهترین راه است: کنترل قند خون، تغذیه سالم و معاینات منظم پزشکی.