نوروپاتی محیطی به دنبال آسیب به اعصاب خارج از نخاع و مغز رخ می‌دهد. این عارضه دست و پاها و گاهی دیگر قسمت‌های بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این حالت می‌تواند منجر به درد، گزگز و بی‌حسی شود.
اعصاب محیطی در بدن وظیفه دریافت و رساندن اطلاعات از اعصاب مرکزی را دارد. این بیماری می‌تواند طیف مختلفی از اعصاب را تحت تاثیر قرار دهد. در واقع امکان اینکه یک یا چند عصب به‌طور همزمان تحت تاثیر قرار گیرد، وجود دارد.
نمونه‌هایی از نوروپاتی محیطی
- نورالژی پس از تبخال؛ این عارضه می‌تواند به دنبال زونا رخ دهد و پس از گذشت ماه‌ها و از بین رفتن عارضه‌های پوستی باقی می‌ماند.
- فلج عصب اولنار؛ زمانی که آسیب به آرنج وارد می‌شود.
- سندرم تونل کارپال؛ این عارضه زمانی که اعصاب در مچ دست تحت فشار قرار می‌گیرد، رخ می‌دهد.
- فلج بل؛ نوعی نوروپاتی تک عصبی است که تنها صورت را درگیر می‌کند.
- فلج عصب پرونئال؛ با تحت فشار قرار گرفتن عصب فیبولار در ساق پا رخ می‌دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله افتادگی پا را مطالعه کنید.
آشنایی با علائم نوروپاتی محیطی
علائم نوروپاتی بسته به نوع آن متفاوت است. انواع مختلفی از نوروپاتی شناسایی شده است که به‌طور کلی به دسته تقسیم‌بندی کرده‌اند که هر دسته از علائم خاصی برخوردار است.
نوروپاتی حسی
این مورد عصب حسی را درگیر می‌کند در واقع بر حس دما، درد و لمس تاثیر می‌گذارد و چنین علائمی ایجاد می‌کند:
- کاهش احساس لرزش و لمس
- سوزن سوزن شدن و حساسیت بیش از حالت طبیعی
- عدم توانایی در تشخیص تغییرات گرما و سرما
- مشکل در تعادل
- افزایش درد یا عدم درک از احساس درد
دردهای تیر کشنده و سوزشی که هنگام شب نیز بدتر می‌شود، به خصوص در افرادی که به دنبال دیابت دچار نوروپاتی محیطی می‌شوند، نوروپاتی حسی می‌تواند منجر به زخم پا و ساق پا، عفونت و قانقاریا شود.
نوروپاتی حرکتی
این عارضه بر ماهیچه‌هایی که مغز آنها را کنترل دارد، تاثیر می‌گذارد و چنین علائمی را ایجاد می‌کند:
- ضعف عضلانی مانند بی‌ثباتی و مشکل در انجام کارهای کوچک مانند بستن دکمه‌های پیراهن
- کوچک شدن عضلات
- گرفتگی و انقباض عضلات
- تحلیل رفتن عضلات
نوروپاتی اتونومیک
قسمت‌های دیگر که مغز به‌طور غیر ارادی آنها را تحت کنترل دارد دچار اختلال می‌شود و بیمار چنین علائمی را احساس می‌کند:
- مشکلات مرتبط با فشار خون
- اختلال در بلع
- مشکل در رابطه با کنترل روده یا مثانه
- عدم تحمل گرما
- مشکل در تعریق
علت نوروپاتی محیطی
بسیاری از انواع نوروپاتی از نوع ایدیوپاتیک هستند یا علت ناشناخته‌ای دارند؛ اما بسیاری از شرایط در ایجاد آن نقش دارد که این موارد به شرح زیر است:
- بیماری مزمن کلیه؛ در صورتی که عملکرد کلیه طبیعی نباشد، منجر به عدم تعادل مواد شیمیایی و نمک‌ها می‌شود و در نهایت باعث بروز نوروپاتی محیطی خواهد شد.
- آسیب‌دیدگی؛ شکستگی استخوان و محکم گچ گرفتن می‌تواند به‌طور مستقیم به اعصاب فشار وارد کند.
- عفونت‌ها؛ عفونت HIV، زونا، بیماری لایم و بیماری‌های ویروسی می‌تواند باعث آسیب عصبی شود.
- برخی از انواع سرطان از جمله مولتیپل میلوما و لنفوم می‌تواند در این عارضه نقش داشته باشد.
- برخی از اختلالات خود ایمنی؛ از جمله آرتریت روماتوئید و لوپوس اریتماتوز سیستمیک از دسته این عارضه قرار دارد.
- و در نهایت بیماری مزمن کبد از دیگر علت احتمالی این عارضه است.
از دیگر دلایل احتمالی می‌توان به چنین مواردی اشاره کرد:
- کمبود ویتامین B12 یا فولات
- برخی از داروها مانند شیمی درمانی و داروهای مرتبط با درمان HIV
- مصرف بیش از حد الکل
- قرار گرفتن در معرض سموم مانند حشره کش‌ها
همچنین اختلال عروق خونی کوچک باعث کاهش خونرسانی به اعصاب می‌شود و در نهایت منجر به آسیب بافت عصبی خواهد شد. برخی از تومورهای خوش خیم نیز بر بافت عصبی تاثیر گذاشته و منجر به درد نوروپاتیک می‌شود.
نوروپاتی دیابتی
دیابت از شایع‌ترین علت نوروپاتی محیطی است. در واقع حدود ۷۰ درصد از افراد مبتلا به دیابت نوعی آسیب عصبی را تجربه می‌کنند. مشکلات مرتبط با پا و زخم به دنبال نوروپاتی دیابتی رخ می‌دهد.
زمانی که قند خون بالا باشد به دیواره رگ‌های خونی کوچک که اکسیژن و مواد مغذی را به اعصاب انتهای دست، پا و اندام‌های ضروری بدن مانند کلیه، چشم و قلب می‌رساند، آسیب وارد می‌کند. هر زمان که پوست آسیب ببیند، بی‌حسی خطر آسیب را بیشتر خواهد کرد.
نحوه تشخیص بیماری
همانطور که گفتیم این بیماری علائم مختلفی دارد، پزشک با توجه به علائم بیمار و سابقه پزشکی به تشخیص علت بیماری می‌پردازد.
در مرحله بعدی معاینه فیزیکی و عصبی برای بیمار انجام می‌گیرد، انجام آزمایش‌هایی برای بررسی سرعت هدایت عصبی و الکترومیوگرافی توصیه می‌شود.
با انجام این تست قدرت سیگنال عصبی و فعالیت الکتریکی اندازه‌یری می‌شود. پزشک در صورت نیاز بیوپسی عصب نیز انجام می‌گیرد.
برای برخی از انواع نوروپاتی‌ها مانند تحت فشار قرار گرفتن عصب احتمالا بیمار نیاز به انجام ام آر آی یا سی تی اسکن دارد. گزینه دیگر انجام سونوگرافی عضلانی و اعصاب است.
اگر پزشک نوروپاتی را تشخیص دهد در مرحله بعدی به دنبال علت آن خواهد بود. در این مرحله پزشک در صورت نیاز برای بررسی دیابت آزمایش خون را برای بیمار تجویز می‌کند.
به‌طور کلی پزشک مشکلاتی از جمله کمبود ویتامین، عفونت‌ها، اختلال در عملکرد کبد یا کلیه، اختلال متابولیک یا هر سلول ایمنی که ممکن است نشان‌دهنده یک اختلال ایمنی باشد را بررسی می‌کند.
در برخی موارد پزشک آزمایشی را برای رد یک اختلال ژنتیکی نیز تجویز می‌کند. در صورتی که هیچ یک از این موارد علت عارضه را نشان ندهند، آزمایشات اضافه‌تری برای بیمار در نظر گرفته خواهد شد.
آشنایی با راهکارهای درمانی
درمان معمولا بسته به علت زمینه‌ای متفاوت است یا به‌طور کلی هدف از درمان تسکین درد و جلوگیری از آسیب به بیشتر است. از راهکارهای درمانی می‌توان به چنین مواردی اشاره کرد:
- برای سالم نگه داشتن اعصاب و حفظ سبک زندگی سالم انجام تمرینات ورزشی روزانه، تغذیه سالم، رفع کمبود ویتامین‌ها، حفظ وزن مناسب و ترک مصرف الکل و سیگار را در برنامه خود قرار دهید.
- باید قند خون خود را برای جلوگیری از آسیب عصبی بیشتر تحت کنترل داشته باشید.
- در صورتی که علت عارضه اختلال خود ایمنی باشد، باید داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف شود یا پلاسما فرزیس برای کاهش التهاب انجام گیرد.
- از قرار گرفتن در معرض سم مشکوک جلوگیری کرده یا مصرف هر داروی مشکل‌ساز را برای جلوگیری از آسیب عصبی بیشتر متوقف کنید.
- از بریس‌های دست و پا یا کفش‌های ارتوپدی برای مقابله با ناتوانی جسمی ناشی از علائم حرکتی استفاده کنید.
راهکارهای درمانی مونو نوروپاتی
- زمانی که نوروپاتی محیطی به دنبال تحت فشار قرار گرفتن عصب رخ داده باشد، بدون توجه به اینکه کدام عصب درگیر است درمان یکسانی در نظر گرفته می‌شود.
- عارضه‌هایی از جمله عصب اولنار، رادیال یا پرونئال معمولا موقتی ایجاد می‌شوند. به خصوص اگر از عامل تحریک‌کننده خودداری کنید، قابل درمان خواهد بود. به‌طور مثال افراد مبتلا به فلج عصب اولنار نباید به آرنج آسیب‌دیده تکیه دهند.
- ممکن است فردی نیاز به استراحت، استفاده از کمپرس گرم یا مصرف یک دوره محدود دارو برای کاهش التهاب داشته باشد.
- در افراد مبتلا به سندرم تونل کارپال درمانی که برای این دسته از افراد در نظر گرفته می‌شود، آتل بستن مچ دست، مصرف داروهای خوراکی تجویزی یا تزریق داروهای کورتیکواستروئید است.
اگر نوروپاتی تک عصب با هیچ یک از روش‌های غیر جراحی بهبود پیدا نکند، در نهایت ممکن است جراحی برای بیمار انجام گیرد.
اگر فشار به‌طور ثابت وارد شود مثلا زمانی که علت عارضه تومور باشد، انجام عمل جراحی ضروری است. در صورتی که درد شدیدی را تجربه کردید حتما برای بررسی و درمان به متخصص درد مراجعه کنید.
راهکارهای درمانی خانگی نوروپاتی محیطی
در صورتی که قصد انجام راهکارهای درمانی خانگی را داشته باشید ما این موارد را به شما توصیه خواهیم کرد:
- استفاده از کمپرس گرم یا سرد (در صورتی که گرما یا سرما علائم را بدتر نکند)
- کنترل استرس و راهکارهای مکمل مانند مدیتیشن، تکنیک‌های آرام‌بخش، ماساژ و طب سوزنی جهت کنترل درد
- استفاده از دستگاه تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست
