سندرم کمپارتمان نوعی بیماری عصبی و عضلانی است که وضعیت دردناکی را برای بیمار ایجاد میکند. امکان ابتلا به این بیماری در همه افراد وجود دارد؛ اما معمولا در ورزشکاران از جمله دوندگان بیشتر مشاهده میشود.
معمولا این عارضه را میتوان با مراجعه به متخصص درد بدون نیاز به عمل جراحی با بهروزترین تکنیکها درمان کرد. تنها در مواقع نادر در صورتی که بیمار به روشهای غیر جراحی بهبود پیدا نکرد، در نهایت عمل جراحی توصیه میشود.
سندرم کمپارتمان چیست
زمانی که فشار داخل و اطراف عضلات افزایش پیدا میکند، سندرم کمپارتمان رخ میدهد. فشار وارد شده دردناک است و میتواند خطرناک نیز باشد.
در صورت ابتلا به این بیماری جریان اکسیژن، خون و مواد مغذی به اعصاب و عضلات محدود میشود. در صورت عدم پیگیری و درمان منجر به آسیب جدی و حتی مرگ خواهد شد.
در اغلب مواقع این عارضه در ساق پا رخ میدهد؛ اما گاهی سایر قسمتهای پا، بازو، دست، باسن و شکم را نیز تحت تاثیر قرار میدهد.
آشنایی با انواع مختلف سندرم کمپارتمان
دو نوع سندرم کمپارتمان وجود دارد که این موارد به شرح زیر است:
نوع حاد
معمولا این نوع به دنبال یک آسیب جدی رخ میدهد و میتواند منجر به شرایط اورژانسی شود. در صورت عدم درمان باعث آسیب دائمی به عضلات میشود و امکان بروز مشکلات جدیتر از جمله ناتوانی، فلجی و حتی مرگ را به دنبال دارد.
نوع مزمن
این مورد معمولا شرایط اورژانسی نیست. در اغلب مواقع به دنبال فعالیت بدنی مانند فعالیت ورزشی شدید رخ میدهد.
آشنایی با علائم
اندامها دارای چندین بخش عضله یا بهصورت بخش بخش هستند. بهطور مثال ساق پا از چهار بخش یا کمپارتمان تشکیل شده است.
این سندرم معمولا در همان بخش از اندام آسیبدیده، در هر دو طرف بدن مشاهده میشود. این آسیبدیدگی بیشتر در پایین ساق پا رخ میدهد.
از علائم این بیماری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس درد، سوزش یا گرفتگی در قسمت اندام آسیبدیده
- ضعف در اندام آسیبدیده
- تورم یا برآمدگی به دنبال فتق عضلانی
- افتادگی پا در موارد شدید (اگر پاها تحت تاثیر قرار گرفته باشد)
اگر این سندرم از نوع مزمن باشد معمولا این الگوی درد در بیماران وجود دارد:
- بعد از شروع تمرین با اندام آسیبدیده، پس از مدت زمان مشخصی یا پیمودن مسافتی، احساس درد شروع میشود.
- با انجام تمرینات ورزشی درد به تدریج بدتر میشود.
- طی یک ربع پس از توقف فعالیت، درد کمتر میشود یا بهطور کامل برطرف خواهد شد.
- با گذشت زمان، مدت رسیدن به بهبودی پس از ورزش افزایش پیدا میکند.
کنار گذاشتن تمرینات ورزشی یا انجام فعالیتهایی با شدت کم علائم شما را تسکین میدهد؛ اما معمولا شاهد تسکین موقتی هستید. بهطور مثال زمانی که شروع به دویدن میکنید، علائم مجدد عود میکند.
زمانی که باید به پزشک مراجعه کنید
در صورتی که در حین ورزش کردن، علائمی مانند تورم، ضعف، بی حسی یا درد مکرر دارید، باید با پزشک خود صحبت کنید. گاهی اوقات این بیماری با بیماری مانند شین اسپلینت اشتباه گرفته میشود.
شین اسپلینت از شایعترین علت درد ساق پا در جوانانی است که در پی فعالیتهای شدید مانند دویدن، بروز میکند. در صورتی که در ساق پای خود درد دارید که با مراقبت و راهکارهای خانگی بهبود نمییابد، حتما برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کنید.
علت سندرم کمپارتمان
آسیب جدی یا فعالیت شدید بدنی میتواند منجر به تورم یا خونریزی در بخش کمپارتمان شود. فاشیا برای فضا دادن منبسط نمیشود؛ بنابراین تورم و خونریزی در این بخش به اعصاب و ماهیچهها فشار وارد میکند.
در صورتی که فشار زیاد شود، بافتها خون کافی حاوی اکسیژن و مواد مغذی دریافت نمیکنند و در نهایت امکان مرگ این بافت یا آسیب دائمی به این ناحیه وجود دارد. در نتیجه نادیده گرفتن علائم و بهطور کلی این بیماری میتواند برای فرد بسیار تهدیدکننده باشد.
چه آسیبهایی میتواند باعث سندرم کمپارتمان شود؟
نمونهای آسیبهایی که در نهایت امکان ابتلا به این سندرم را به همراه دارد، به شرح زیر است:
- شدت بالای کبودی در عضله
- تصادفات رانندگی
- افتادگی شی سنگین روی شما
- شکستگی استخوان
- برگشت ناگهانی جریان خون پس از انسداد جریان خون مانند عدم هوشیاری یا عمل جراحی
- استروئید آنابولیک (با افزایش سریع سایز عضله امکان ایجاد سندرم کمپارتمان وجود دارد)
از علل احتمالی دیگر میتواند به گچ گرفتن یا بانداژهایی اشاره کرد که وسیع و سفت هستند و برای مدت طولانی پوشانده میشوند.
عوامل خطرساز
برخی از عوامل احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش میدهد:
سن
با وجود اینکه احتمال این بیماری در هر سنی وجود دارد؛ اما این بیماری در ورزشکاران زن و مرد زیر ۳۰ سال بسیار شایعتر است.
نوع تمرین ورزشی
فعالیتهای ضربهای مکرر مانند دویدن خطر ابتلا به این بیماری را دو چندان میکند.
تمرین ورزشی بیش از حد
ورزش شدید یا مکرر خطر ابتلا به این سندرم را افزایش میدهد.
مطالب مرتبط: پاتلوفمورال؛ سندرم زانوی دونده
سندرم کمپارتمان چه درمانی دارد؟
درمانی که برای این بیماری در نظر گرفته میشود بسته به نوع و شدت آن متفاوت است که هر یک را توضیح خواهیم داد.
نوع حاد:
همانطور که گفتیم در این نوع، باید درمان فوری برای بیمار انجام گیرد. جراح برای شروع درمان عملی به نام فاشیوتومی را برای بیمار انجام خواهد داد. پس از رفع فشار و تورم جراح برش زده شده را میبندد. بهطور کلی پروسه جراحی برای هر فرد میتواند متفاوت باشد.
سندرم کمپارتمان ورزشی یا مزمن:
اگر تمرینات ورزشی را متوقف کنید، این بیماری نیز برطرف میشود، با این حال باید با پزشک نیز در میان گذاشته شود. راهکارهای درمانی احتمالی به شرح زیر است:
- داروهای ضد التهابی مانند داروهای غیر استروئیدی
- تمرینات متنوع (ترکیبی از انواع تمرینات به جای تکرار یک کار یا تمرین مشابه)
- فعالیت ورزشی با شدت کم
- استفاده از ارتز برای کفش
- فیزیوتراپی
- انتخاب سطوح نرم برای انجام تمرینات
سندرم کمپارتمان چگونه تشخیص داده میشود؟
زمانی که به متخصص درد مراجعه میکنید برای تشخیص این عارضه چنین راهکارهایی را برای شما در نظر میگیرد:
- معاینه فیزیکی
- اشعه ایکس
- اندازهگیری فشار (وارد کردن سوزن به عضله)
- اندازهگیری فشار مجدد بعد از تمرین
سندرم کمپارتمان چه عوارضی دارد؟
معمولا سندرم کمپارتمان مزمن وضعیت تهدیدکنندهای نیست و در صورتی که درمانی مناسبی در نظر بگیرید، هیچ مشکلی برای شما ایجاد نخواهد شد. با این حال ضعف، درد یا بی حسی مرتبط با این بیماری مانع از ادامه تمرینات ورزشی میشود.
نحوه پیشگیری
میتوانید این عارضه را به چنین روشهایی پیشگیری کنید:
- خودداری از تمرین دادن بیش از حد عضلات
- بهبود انعطافپذیری
- تغییر دادن وضعیت بدن خود هنگام تمرینات ورزشی
- تهیه کفش مناسب هنگام تمرین
- ورزش روی سطوح نرمتر
