تومور نخاعی یا سرطان نخاع چیست و چه درمانی دارد

منظور از تومور نخاعی رشد غیر طبیعی سلول‌هاست که در کانال نخاعی یا در استخوان‌های ستون فقرات ایجاد می‌شود. تومورهای ستون فقرات می‌تواند در هر نقطه و در امتداد ستون فقرات که شامل نخاع، بافت‌های اطراف نخاع و مهره‌ها می‌شود، تشکیل شوند.

بیشتر تومورهای ستون فقرات به دنبال متاستاز سرطان قسمت‌های دیگر بدن رخ می‌دهد. این نوع سرطان از قسمت دیگر بدن به ستون فقرات گسترش پیدا می‌کند.

منظور از تومور نخاعی چیست

منظور از تومور نخاعی رشد غیر طبیعی سلول‌های داخل یا اطراف نخاع و ستون فقرات شماست. ستون فقرات به صورت استخوانی انعطاف‌پذیر تشکیل شده است که از نخاع محافظت می‌کند. از پایه جمجه شروع می‌شود و به دنبالچه که بخشی از لگن است، ختم خواهد شد.

نخاع به شکل ساختاری استوانه‌ای است که از ساقه مغز یا پایین مغز، مرکز ستون فقرات تا کمر می‌گذرد. این قسمت شامل عصب و همچنین سلول‌هایی است که پیام را از مغز به سایر قسمت‌های بدن منتقل می‌کند.

امکان ایجاد تومور‌های نخاعی در چنین قسمت‌هایی وجود دارد:

• داخل نخاع (داخل مدولاری)
• در مهره‌های ستون فقرات
• در بافت مننژ پوشاننده نخاع یا مننژ (در دورا- اکسترامدولاری)

تومورها به دو دسته خوش‌خیم (غیر سرطانی) و بدخیم (سرطانی) تقسیم‌بندی می‌شوند. اگر تومور به رشد خودش ادامه دهد، امکان آسیب به دیگر بافت‌های ستون فقرات وجود دارد.

تومورهایی که در ابتدا روی ستون فقرات یا نخاع ایجاد می‌شود به عنوان تومور اولیه ستون فقرات شناخته می‌شود.

تومورهای متاستاتیک یا ثانویه در ناحیه ستون فقرات از گسترش سرطان از ناحیه دیگر بدن به ستون فقرات رخ می‌دهد.

نوع متاستاتیک این بیماری بسیار شایع تر از تومورهای اولیه ستون فقرات هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله دردهای بیماران سرطانی را مطالعه کنید.

چه علائمی دارد؟

علائم سرطان نخاع یا تومور ستون فقرات معمولا تدریجی ظاهر می‌شوند و شامل موارد زیر هستند:

• درد کمر یا گردن که به مرور شدیدتر می‌شود.
• بی‌حسی یا گزگز در پاها یا دست‌ها.
• ضعف عضلانی و مشکل در راه رفتن.
• بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع.
• کاهش تعادل و کنترل اندام‌ها.

دردهایی که در شب بدتر می‌شوند یا به داروهای معمولی پاسخ نمی‌دهند، ممکن است نشانه‌ اولیه تومور نخاعی باشند.

محل قرارگیری تومورها

از انواع این بیماری می‌توان به چنین مواردی اشاره کرد:

• تومور نخاعی در امتداد ستون فقرات قرار دارد مانند کمر، قفسه سینه، سرویکس و ساکروم.
• تومور در ستون فقرات قرار گرفته است (اکسترامدولاری، اینترادورال، اینترامدولاری یا اکسترادورال).
• تومور اولیه نخاعی که از ستون فقرات شروع شده یا به دنبال متاستاز ناشی از سرطان در نواحی دیگر از بدن مانند تومور ثانویه رخ داده است.
• مورد دیگر خوش خیم یا غیر سرطانی و بدخیم یا سرطانی است.

مطالب مرتبط: نوار عصب و عضله چیست

آشنایی با نواحی مختلف ستون فقرات

نواحی مختلفی از ستون فقرات که امکان ایجاد تومور دارد به شرح زیر است:

• ناحیه گردن
• قسمت سینه از قسمت بالایی تا میانی پشت
• کمر قسمت پایینی پشت
• ساکروم قسمت پایین ستون فقرات

امکان ایجاد تومور نخاعی در هر یک از این قسمت‌های نام برده شده وجود دارد، نواحی قفسه سینه و کمر از شایع‌ترین موارد هستند.

نوع تومور بر اساس محل قرار گیری در ستون فقرات

کارشناسان تومورهای ستون فقرات را بر اساس محل تشکیل آنها در ستون فقرات توصیف می‌کنند.

تومور داخل دورال-اکسترامدولاری

این نوع داخل پوشش نازک نخاع یا دورا قرار گرفته است؛ اما خارج نخاع قرار دارد. حدود 40 درصد از تمامی تومورهای ستون فقرات در این ناحیه شکل می‌گیرند.

تومور داخل مدولاری

این مورد داخل نخاع رشد می‌کند و حدود 5 درصد از تومورهای ستون فقرات را تشکیل می‌دهد.

تومور اکسترادورال

این نوع نیز خارج از دورا یا همان پوشش نازک اطراف نخاع قرار دارد و شامل مهره‌های ستون فقرات می‌شود. در واقع می‌توان گفت که نیمی از تومورهای ستون فقرات در این ناحیه قرار گرفته است.

آشنایی با انواع خاصی از تومورهای ستون فقرات

از آنجایی که ستون فقرات ساختار پیچیده‌ای دارد، از چندین نوع سلول و بافت تشکیل شده است.

انواع مختلفی از تومور نخاعی وجود دارد که شامل چنین مواردی می‌شود:

آستروسیتوما

این تومور سلول‌های داخل نخاع را درگیر می‌کند. انواع مختلفی از آنها به دو دسته خوش‌خیم و بدخیم تقسیم‌بندی می‌شوند.

کوردوما

این تومورها بدخیم و نادر است که که در ستون فقرات و جمجمه ایجاد می‌شود. معمولا در پایه ستون فقرات یا ساکروم و دنبالچه شکل می‌گیرد.

مطالب مرتبط: درد دنبالچه

اپاندیمونا

این تومور معمولا در پوشش مایع نخاعی در مغز و نخاع تشکیل می‌شود.

گلیوبلاستوما

توموری بدخیم و تهاجمی است که از سلولی به نام آستروسیت‌ها تشکیل می‌شود.

همانژیوبلاستوما

این نوع از رگ خونی متصل به سیستم عصبی مرکزی مانند مغز و نخاع تشکیل می‌شود.

مننژیوم

این تومور نخاع و مغز را می‌پوشاند و معمولا خوش‌خیم است. گاهی به قدری بزرگ می‌‌شود که شرایط تهدیدکننده‌ای را ایجاد می‌کند.

نوروفیبروم

این نوع تومور نخاعی خوش خیم است و روی اعصاب بدن رشد می‌کند که شامل اعصاب ستون فقرات می‌شود. معمولا این مدل به دنبال یک اختلال ژنتیکی ایجاد می‌شود.

بیشتر بخوانید: پمپ درد نخاعی

استئوسارکوم

نوعی سرطان استخوان است که منشا آن ستون فقرات بوده؛ اما در استخوان‌های ساق پا و ران شایع‌تر است.

شوانوما

این نوع از تومور اطراف رشته‌های عصبی نخاع، اعصاب جمجمه و سیستم عصبی محیطی ایجاد می‌شود. معمولا این مورد خوش خیم است و به ندرت منجر به سرطان می‌شود.

همانژیوم نخاعی

از بافت رگ‌های خونی داخل ستون فقرات شکل می‌گیرد و از شایع‌ترین تومور اولیه ستون فقرات شناخته می‌شود و معمولا نوع خوش خیمی است.

چه نوع سرطانی به ستون فقرات متاستاز می‌کند؟

همانطور که گفتیم گاهی این بیماری به دنبال سرطان‌های دیگر از جمله موارد زیر شکل می‌گیرد:

سرطان ریه

سرطان ریه شایع‌ترین موردی است که باعث متاستاز در ستون فقرات می‌شود.

سرطان پستان

این مورد نیز در خانم‌ها بسیار شایع است و معمولا به ستون فقرات گسترش پیدا می‌کند.

موارد دیگر به شرح زیر است:

• لوسمی (سرطان خون)
• سرطان پروستات
• لنفوم (سرطان سیستم لنفاوی)
• سارکوم (سرطان بافت همبند)
• ملانوما (سرطان پوست)
• سرطان پروستات
• سرطان دستگاه گوارش
• سرطان کلیه
• سرطان تیروئید

این مواردی که برای شما نام بردیم معمولا به قسمت استخوانی ستون فقرات متاستاز می‌کند.

چه روش‌هایی برای تشخیص وجود دارد؟

پزشک معمولا با توجه به علائم، آزمایش‌های تصویربرداری مانند MRI نخاع یا سی‌ تی اسکن ستون فقرات را تجویز می‌کند. در برخی موارد برای تشخیص نوع دقیق تومور، از نمونه‌ برداری (بیوپسی) استفاده می‌شود.

آیا تومور نخاع درمان دارد؟

بله، در بسیاری از موارد تومور نخاع درمان دارد، نوع درمان بستگی به نوع، محل و اندازه‌ تومور دارد. اگر تومور خوش‌ خیم باشد (مثل مننژیوم یا شوانوما نخاع)، معمولا با جراحی کامل می‌توان آن را برداشت و بیمار بعد از فیزیوتراپی به زندگی عادی برمی‌گردد.

روش‌های درمانی

درمان تومور نخاعی بستگی به نوع و محل تومور دارد. رایج‌ترین روش‌ها عبارت‌اند از:

• جراحی: برای برداشتن تومور یا کاهش فشار بر نخاع.
• رادیوتراپی (پرتودرمانی): از اشعه برای نابود کردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
• شیمی‌ درمانی: به‌ خصوص در تومورهای بدخیم یا گسترش‌ یافته.
• فیزیوتراپی و توانبخشی: پس از عمل یا درمان برای بازیابی توان حرکتی.

در بسیاری از موارد، تومور نخاعی خوش‌خیم به‌طور کامل با جراحی درمان می‌شود و بیمار به زندگی عادی باز می‌گردد.

طول عمر بیماران

بسته به نوع تومور، محل آن و سرعت درمان دارد. در تومورهای خوش‌ خیم، شانس بهبودی بسیار بالاست. اما در موارد سرطان نخاع کمر بدخیم یا سرطان ستون فقرات پیشرفته، درمان پیچیده‌تر است و ممکن است بیماری به سایر بخش‌ها سرایت کند.

با این حال، پیشرفت روش‌های جراحی و پرتو‌درمانی باعث افزایش چشمگیر طول عمر بیماران شده است.

زندگی بعد از درمان

بعد از درمان، بیمار ممکن است نیاز به فیزیوتراپی، تمرینات توانبخشی و رعایت رژیم غذایی متعادل داشته باشد. پیگیری منظم با پزشک، انجام MRI دوره‌ای و تقویت عضلات نقش مهمی در جلوگیری از بازگشت بیماری دارد.