آشنایی با غذاهای مضر برای پوکی استخوان بسیار مهم است. چند گروه از غذاها مثل نمک زیاد، نوشابههای گازدار، غذاهای فرآوری شده، کافئین بالا، قند زیاد و الکل میتوانند با کاهش جذب کلسیم، افزایش دفع آن یا تضعیف سلولهای استخوان ساز، پوکی استخوان را تشدید کنند.
همچنین برخی داروها مانند کورتونها، وارفارین، داروهای ضداسید معده (PPIs) و داروهای ضد تشنج از عوامل مهم پوکی استخوان دارویی هستند.
پوکی استخوان یکی از شایعترین بیماریهای خاموش است؛ یعنی تا زمانی که شکستگی رخ ندهد، بسیاری از افراد متوجه آن نمیشوند.
یکی از پرسشهای بسیار پرتکرار این است که چه غذاهایی باعث پوکی استخوان میشوند؟ و آیا برخی خوراکیها یا داروها میتوانند به استخوان آسیب بزنند؟
در این مقاله لیست کامل غذاهای مضر، داروهای خطرناک، عوامل سبک زندگی، باورهای اشتباه و گروههای پرخطر را بهصورت علمی، قابل فهم و کاربردی بررسی میکنیم.
بیشتر بخوانید: آب درمانی برای تنگی کانال نخاعی
چرا برخی غذاها برای استخوانها مضرند؟
مکانیسمهای اصلی عبارتاند از:
- افزایش دفع کلیوی کلسیم با مصرف نمک زیاد
- اختلال در جذب کلسیم با مصرف فسفر زیاد، کافئین زیاد و غذاهای دارای اگزالات/فیتات
- کاهش فعالیت سلولهای استخوانساز با مصرف الکل و بعضی داروها
- ایجاد التهاب سیستمیک با مصرف قند بالا و غذاهای فراوری شده
غذاهای مضر برای پوکی استخوان
به توصیه دکتر محمد حسین دلشاد از این موارد خودداری کنید:
نمک زیاد (سدیم بالا)
- افزایش دفع کلسیم از کلیه
- تشدید کاهش تراکم استخوان
نکته: غذاهای شور مانند چیپس، تنقلات شور، غذاهای کنسروی و فست فودها بیشترین آسیب را دارند.
نوشابههای گازدار
- فسفر زیاد تعادل کلسیم را بر هم میزند.
- مصرف زیاد نوشابه منجر به کاهش تراکم استخوان میشود.
غذاهای فرآوری شده
- سدیم بالا
- افزودنیهای فسفاته
- قند بالا
این غذاها رژیم را فقیر از کلسیم و ریزمغذیهای ضروری میکنند.
کافئین زیاد
- مصرف بالا (مثلا بیش از ۳–۴ فنجان قهوه غلیظ) جذب کلسیم را کاهش میدهد.
- در افرادی که کلسیم کمی دریافت میکنند، اثر شدیدتر است.
قهوه و چای خیلی غلیظ
- موجب دفع بیشتر کلسیم و کاهش جذب آن میشود.
- روش صحیح: مصرف متعادل همراه با دریافت کافی کلسیم.
الکل
- کاهش فعالیت سلولهای استخوانساز (استئوبلاستها)
- افزایش احتمال شکستگی
- کاهش جذب کلسیم
خوراکیهای بسیار شیرین
- التهاب مزمن
- کاهش جذب مواد معدنی
- جایگزینی غذاهای مغذی با خوراکیهای پرقند
بیشتر بخوانید: تفاوت آرتروز و پوکی استخوان
داروها و مکملهایی که باعث پوکی استخوان میشوند
علاوه بر غذاهای مضر برای پوکی استخوان، برخی از داروها نیزه عوامل ایجاد این عارضهاند:
کورتونها (استروئیدها)
- عامل شماره ۱ پوکی استخوان دارویی
- کاهش ساخت استخوان و افزایش تخریب آن
- مثال: پردنیزولون و دگزامتازون
وارفارین (ضدانعقادها)
- اختلال در عملکرد ویتامین K
- ویتامین K برای ساخت پروتئینهای استخوانی ضروری است.
داروهای ضداسید معده (PPIs)
- مثل: امپرازول و پنتوپرازول
- کاهش اسید معده: کاهش جذب کلسیم
- مصرف طولانی مدت خطر را افزایش میدهد.
داروهای ضد تشنج
- اختلال در فرآیند استخوانسازی
- مثال: فنیتوئین و فنوباربیتال
آیا شیر و ماست باعث پوکی استخوان میشوند؟
خیر، این یک باور کاملا اشتباه است. شیر و ماست از بهترین منابع کلسیم، پروتئین و ویتامین D (در محصولات غنی شده) هستند. شواهد علمی نشان میدهد که مصرف کافی لبنیات نه تنها مضر نیست، بلکه یکی از پایههای اصلی پیشگیری از پوکی استخوان است.
افراد دچار پوکی استخوان باید از چه غذاهایی دوری کنند؟
غذاهای مضر برای پوکی استخوان میتواند شامل چنین مواردی باشد:
- غذاهای شور
- نوشابههای گازدار
- کافئین خیلی زیاد
- فستفود
- شیرینیها و کیکهای صنعتی
- الکل
- مصرف بیرویه گوشتهای فراوری شده
بیشتر بخوانید: علت بدن درد و استخوان درد
چه چیزی برای شکستگی استخوان مضر است؟
- الکل
- سیگار
- قند زیاد
- کافئین زیاد
- کمبود پروتئین
- مصرف ناکافی ویتامین D و کلسیم
- کم تحرکی طولانی
برای جوش خوردن استخوان چه چیزهایی نخوریم؟
- نوشابه
- الکل
- غذاهای خیلی چرب یا خیلی شیرین
- کافئین زیاد
- غذاهای شور
بیشتر بخوانید: شکستگی استخوان متاکارپ
عواملی که باعث پوکی استخوان میشوند
علاوه بر غذاهای مضر برای پوکی استخوان، سبک زندگی نیز در ایجاد این عارضه نقش دارد:
تغذیه
- کمبود کلسیم
- کمبود ویتامین D
- مصرف زیاد نمک، نوشابه، کافئین و غذاهای فرآوری شده
سبک زندگی
- نشستن طولانی
- ورزش نکردن
- سیگار
- کمبود خواب
بیشتر بخوانید: نرمی استخوان
موارد مهم مرتبط با استخوان
کلسیم
ماده اصلی ساخت استخوان
ویتامین D
جذب کلسیم را تنظیم میکند
ویتامین K2
انتقال کلسیم به داخل بافت استخوان
استئوبلاست و استئوکلاست
- استئوبلاست: سازنده استخوان
- استئوکلاست: تخریب کننده استخوان
بیشتر بخوانید: شکستگی مهره ستون فقرات
چه افرادی در معرض خطر هستند؟
- زنان یائسه
- سالمندان
- افرادی که مدت طولانی کورتون مصرف میکنند
- افراد لاغر با BMI پایین
- افراد با سابقه شکستگی در خانواده
سوالات متداول
چه غذاهایی باعث تشدید پوکی استخوان میشوند؟
نمک زیاد، نوشابههای گازدار، کافئین زیاد، الکل، غذاهای فرآوری شده و خوراکیهای بسیار شیرین با کاهش جذب کلسیم یا افزایش دفع آن باعث تشدید پوکی استخوان میشوند.
کدام نوشیدنیها برای سلامت استخوان مضر هستند؟
نوشابههای گازدار، نوشیدنیهای انرژیزا با کافئین بالا، الکل و چای یا قهوه بسیار غلیظ در صورت مصرف زیاد برای استخوان مضرند.
آیا شیر و ماست واقعا باعث پوکی استخوان میشوند؟
خیر. این یک باور اشتباه است. شیر و ماست از بهترین منابع کلسیم و پروتئین هستند و به تقویت استخوان کمک میکنند.
چه مقدار کافئین برای استخوانها خطرناک است؟
معمولا مصرف بیش از ۳–۴ فنجان قهوه غلیظ در روز ممکن است جذب کلسیم را کاهش دهد. مقدار متعادل مشکلی ایجاد نمیکند.
آیا نوشابههای گازدار باعث پوکی استخوان میشوند؟
مصرف زیاد نوشابههای گازدار بهدلیل فسفر بالا و جایگزینی نوشیدنیهای سالم، با کاهش تراکم استخوان مرتبط است.
کدام غذاهای شور باعث کاهش تراکم استخوان میشوند؟
چیپسها، آجیلهای شور، غذاهای کنسروی، فست فودها و غذاهای آماده که سدیم بالایی دارند باعث افزایش دفع کلسیم از کلیه میشوند.
غذاهای فرآوری شده چگونه بر پوکی استخوان تأثیر میگذارند؟
غذاهای فرآوری شده سدیم و افزودنیهای فسفاته بالایی دارند و معمولا فقیر از کلسیم و ریزمغذیها هستند؛ در نتیجه تعادل مواد معدنی استخوان را برهم میزنند.
چه قرصها و داروهایی باعث پوکی استخوان میشوند؟
کورتونها، وارفارین، داروهای ضداسید معده (PPIs)، داروهای ضد تشنج و برخی داروهای سرطان و هورمونی از عوامل مهم پوکی استخوان دارویی هستند.
مصرف طولانی مدت کورتون چه اثری روی استخوان دارد؟
کورتونها ساخت استخوان را کاهش میدهند، تخریب استخوان را افزایش میدهند و جذب کلسیم را کم میکنند؛ بنابراین عامل شماره یک پوکی استخوان دارویی محسوب میشوند.
آیا داروهای ضداسید معده (PPIs) برای استخوان مضر هستند؟
مصرف طولانی مدت آنها (مثل امپرازول و پنتوپرازول) اسید معده را کاهش میدهد و در نتیجه جذب کلسیم کم میشود و خطر پوکی استخوان بالاتر میرود.
افراد دچار پوکی استخوان باید از چه خوراکیهایی دوری کنند؟
نوشابه، نمک زیاد، کافئین زیاد، فستفود، شیرینیهای پرقند، الکل و غذاهای فرآوری شده.
در دوران شکستگی استخوان چه غذاهایی نباید مصرف شود؟
نوشابه، الکل، غذاهای خیلی شیرین یا خیلی چرب، کافئین زیاد و غذاهای شور چون روند جوش خوردن را کند میکنند.
چه چیزی روند جوش خوردن استخوان را کند میکند؟
سیگار، الکل، کافئین زیاد، کمبود پروتئین، کمبود ویتامین D، بیماریهای التهابی، و کنترل ضعیف قند خون.
