پوکی استخوان باعث شکننده شدن و تضعیف استخوان‌ها می‌شود. تا حدی استخوان‌ها شکننده می‌شود که با زمین خوردن یا حتی وارد کردن فشار نه چندان شدید مثل سرفه کردن شکستگی رخ می‌دهد.
شکستگی ناشی از پوکی استخوان بیشتر در ناحیه مچ دست، لگن یا ستون فقرات رخ می‌دهد. خوشبختانه با انجام تمرینات ورزشی منظم و شروع پروسه درمانی می‌توانید از روند کاهش تراکم استخوان جلوگیری کنید.
اگر بالای ۶۵ سال هستید و سابقه خانوادگی این عارضه را دارید باید برای بررسی و انجام آزمایشات لازم به پزشک مراجعه کنید.
مطالب مرتبط: تفاوت آرتروز و پوکی استخوان
منظور از پوکی استخوان چیست
پوکی استخوان عارضه‌ای است که باعث تضعیف استخوان‌ها می‌شود. افرادی که مبتلا به این عارضه هستند بیشتر احتمال دارد که دچار شکستگی استخوان شوند.
در حالت طبیعی استخوان‌ها به اندازه کافی متراکم و قوی هستند تا تحمل وزن را داشته باشند و بسیاری از ضربه‌ها باعث شکستگی نشود.
هرچه سن بالاتر می‌رود به‌طور طبیعی تراکم استخوان کمتر شده و توانایی بازسازی و ترمیم خود را از دست می‌دهد. اگر پوکی استخوان داشته باشید استخوان‌هایی شکننده‌تر و ضعیف‌تر از حالت طبیعی خواهید داشت.
بسیاری از افراد تا این عارضه منجر به شکستگی استخوان نشود، متوجه ابتلا به آن نمی‌شوند. قسمت‌هایی از بدن که بیشتر در معرض شکستگی قرار دارند به شرح زیر است:
- باسن یا شکستگی لگن
- ستون فقرات
- مچ دست
هرچه این عارضه زودتر تشخیص داده شود، احتمال شکستگی استخوان کمتر خواهد شد.
چه علائمی دارد؟
از آنجایی که این بیماری علائمی ندارد به عنوان بیماری خاموش شناخته می‌شود. شما علائم واضح یا مشخصی مانند سردرد یا دل درد ندارید که متوجه این بیماری شوید.
از شایع‌ترین نشانه آن شکستن ناگهانی شکستگی استخوان است، به خصوص پس از برخورد جزئی یا وارد شدن ضربه‌ای خفیف که در حالت طبیعی شکستگی ایجاد نمی‌شود.
با وجود اینکه پوکی استخوان هیچ علائم واضحی ایجاد نمی‌کند ممکن است تغییراتی در بدن خود داشته باشید که به واسطه آنها می‌توانید وجود این عارضه را حدس بزنید. به این علائم هشداردهنده توجه داشته باشید:
- کاهش مقداری از قد
- تغییر در وضعیت طبیعی بدن مانند خمیدگی
- تنگی نفس (به‌دلیل فشرده شدن دیسک ستون فقرات)
- کمردرد
علت ایجاد پوکی استخوان چیست
این عارضه با افزایش سن رخ می‌دهد. هرچه سن بالاتر می‌رود توانایی استخوان‌ها برای بازسازی و رشد مجدد از دست می‌رود.
استخوان مانند دیگر بافت‌های بدن زنده است و امکان ترمیم دارد. تا حدود سی سالگی ترمیم و بازسازی استخوان سرعت بالایی دارد، پس از گذشت ۳۰ سالگی تجزیه استخوان سریع‌تر از بازسازی آن است که در نهایت باعث از بین رفتن تدریجی استخوان می‌شود.
پس از گذشت ۳۵ سالگی تجزیه سریع‌تر رخ می‌دهد و باعث از بین رفتن تدریجی توده استخوانی خواهد شد. اگر دچار پوکی استخوان باشید، توده استخوانی را با سرعت بیشتری از دست خواهید داد.
بسیاری از افراد پس از یائسگی با سرعت بیشتری توده استخوانی را از دست خواهند داد.
عوامل خطرساز
هر کسی ممکن است به این عارضه مبتلا شود؛ اما با این حال احتمال ایجاد جنین عوارضی در این افراد بیشتر است:
- افراد بالای ۵۰ سال
- دارای سابقه خانوادگی
- افرادی لاغر با جثه کوچک
- افراد سیگاری
بیماری‌هایی که می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد به شرح زیر است:
- اختلالات غدد درون ریز (هر بیماری که بر هورمون‌ها، غده تیروئید و غدد پاراتیروئید تاثیر بگذارد مانند دیابت و تیروئید)
- بیماری‌های دستگاه گوارش مانند بیماری التهابی روده و بیماری سلیاک
- اختلالات خود ایمنی تاثیرگذار بر استخوان‌ها مانند آرتریت روماتوئید یا اسپوندیلیت آنکیلوزان
- اختلالات خونی (سرطان‌هایی که بر خون تاثیر می‌گذارد مانند مولتیپل میلوما)
روش‌های جراحی یا مصرف برخی از داروهای موثر:
- دیورتیک‌ها (داروهای موثر بر کاهش فشار خون و خارج کردن مایعات اضافی از بدن)
- کورتیکواستروئیدها (داروهای درمان التهاب)
- داروهای درمان تشنج
- جراحی چاقی برای کاهش وزن
- هورمون درمانی برای درمان بیماری سرطان به خصوص سرطان سینه و پروستات
- داروهای ضد انعقاد
- مهار کننده پمپ پروتون
رژیم و وزش‌های موثر در ایجاد این عارضه:
- عدم دریافت کلسیم و ویتامین D در رژیم غذایی
- مصرف الکل
- عدم انجام تمرینات ورزشی
چگونه تشخیص داده می‌شود؟
با انجام آزمایش تراکم استخوان می‌توان پوکی استخوان را تشخیص داد. این تست تصویربرداری، استحکام استخوان را اندازه‌گیری می‌کند.
از اشعه ایکس برای اندازه کلسیم و دیگر مواد معدنی در استخوان به کار گرفته می‌شود. اگر سابقه خانوادگی این عارضه را داشته باشید یا بالای ۵۰ سال هستید، ممکن است پزشک به شما پیشنهاد دهد که به‌طور منظم آزمایش‌های تراکم استخوان را انجام دهید.
چه درمانی دارد؟
پزشک چندین روش درمانی را به شما پیشنهاد می‌دهد تا در نهایت منجر به تقویت استخوان‌ها شود. مهم‌ترین درمانی که می‌توان برای این عارضه در نظر گرفت، جلوگیری از شکستگی استخوان است.
رایج‌ترین روش‌های درمانی به شرح زیر است:
انجام تمرینات ورزشی
انجام تمرینات منظم به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کند. تمریناتی مانند یوگا، تای چی، پیلاتس تعادل و قدرت را بدون وارد کردن فشار به استخوان‌ها بهبود می‌بخشد.
در صورت نیاز با فیزیوتراپیست تمرینات را انجام دهید تا مورد مناسبی با توجه به شرایط شما پیشنهاد دهد.
مکمل‌های مواد معدنی و ویتامین
ممکن است نیاز به مصرف مکمل‌های ویتامین D و کلسیم داشته باشید که باید در خصوص دوز مناسب مکمل با پزشک مشورت کنید.
مصرف داروهای پوکی استخوان
رایج‌ترین داروهایی که برای درمان این عارضه تجویز می‌شود شامل استروژن یا تستوسترون و بیس فسفونات‌هاست. در صورت شدید بودن این عارضه داروهای تزریقی برای بیمار تجویز می‌شود.
چگونه می‌توان احتمال خطر پوکی استخوان را کاهش داد؟
مهم‌ترین مواردی که باید برای جلوگیری در نظر داشته باشید شامل دریافت کلسیم، دریافت ویتامین D کافی در رژیم غذایی و ورزش است.
علاوه بر این، نکات ایمنی که باید برای کاهش خطر آسیب‌دیدگی وجود دارد به شرح زیر است:
- هنگام انجام فعالیت‌ها و تمرینات ورزشی باید از تجهیزات ایمنی خوبی استفاده کنید.
- همیشه از کمربند ایمنی استفاده کنید.
- باید رژیم غذایی مناسب داشته باشید و تمرینات ورزشی خود را به خوبی انجام دهید.
- اگر هنگام راه رفتن مشکل دارید و احتمال زمین خوردن در شما زیاد است باید از عصا استفاده کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر هرگونه علائم مشکوک به پوکی استخوان دارید باید برای بررسی به پزشک مراجعه کنید. هر علائمی که دارید از جمله درد استخوان یا مشکل در حرکت کردن را با پزشک خود در میان بگذارید.
نکاتی برای پیشگیری
مواردی که باید برای پیشگیری از این عارضه و حفظ سلامت استخوان‌ها در نظر داشته باشید به شرح زیر است:
مصرف کلسیم
افراد بین سنین ۱۸ تا ۵۰ سال به ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم در طی روز نیاز دارند، در سنین بالاتر تا ۷۰ سالگی این مقدار به ۱۲۰۰ میلی‌گرم افزایش پیدا می‌کند.
از منابع کلسیم می‌توان به چنین مواردی اشاره کرد:
- لبنیات کم چرب
- سبزیجات
- غلات غنی شده با کلسیم
- آب پرتقال
- ماهی سالمون یا ساردین
اگر دریافت کلسیم از رژیم غذایی برای شما دشوار است پیشنهاد می‌شود که از مکمل‌ها مصرف کنید.
ویتامین D
ویتامین D توانایی بدن را برای جذب کلسیم بهبود می‌بخشد و باعث سلامت استخوان‌ها می‌شود. نور خورشید یکی از منابع خوب دریافت ویتامین D است.
منابع غذایی برای دریافت این ویتامین می‌توان به مواردی از جمله روغن کبد ماهی، ماهی سالمون و قزل آلا، شیر و غلات غنی شده با ویتامین D اشاره کرد.
به اکثر افراد توصیه می‌شود که ۶۰۰ واحد (IU) ویتامین D در طی روز دریافت کنند. پس از ۷۰ سالگی به ۸۰۰ واحد افزایش پیدا می‌کند.
انجام تمرینات ورزشی
ورزش به داشتن استخوان‌های قوی‌تر کمک می‌کند و روند تحلیل استخوان‌ها نیز کند می‌شود. باید تمرینات قدرتی را با تمرینات تعادلی ترکیب کنید تا نتایج خوبی را شاهد باشید.
