منظور از تنگی کانال نخاعی چیست

منظور از تنگی کانال نخاعی، باریک یا محدود شدن فضای درون ستون فقرات است که می‌تواند به عصب‌هایی که در ستون فقرات وجود دارد، فشار وارد کند. این عارضه معمولا در گردن و کمر رخ می‌دهد؛ اما بیشترین گزارش‌ها از سوی بیماران از ناحیه قسمت پایینی کمر بوده است.  

تنگی کانال نخاعی می‌تواند روی نخاع یا ریشه‌های عصبی که از آن خارج می‌شوند، فشار وارد کند و در نهایت باعث بروز دردهای شدید در بیمار شود.

تنگی کانال نخاعی در چه قسمت‌هایی ایجاد می‌شود

این عارضه ممکن است در هر قسمت از ستون فقرات ایجاد شود، اما معمولا در دو قسمت از ستون فقرات بیشتر مشاهده می‌شود، که به شرح زیر است:

کمر

این عارضه در قسمت پایین کمر ایجاد می‌شود که شایع‌ترین نوع این بیماری است.

گردن

در این شرایط، قسمتی از کانال ستون فقرات، در گردن باریک و محدود می‌شود.

آشنایی با علائم تنگی کانال نخاعی

همانطور که برای شما بیان کردیم برخی از افراد مبتلا به این بیماری، هیچ علائمی ندارند. در واقع تنها در سی تی اسکن یا ام آر آی می‌توان به وجود این بیماری پی بُرد.

تنگی کانال نخاعی ابتدا به تدریج و به آرامی شروع می‌شود، سپس با گذشت زمان بدتر خواهد شد. علائم، بسته به این که تنگی کانال در کدام قسمت از ستون فقرات ایجاد شده است، می‌تواند متفاوت باشد، که در ادامه هر یک از موارد زیر را برای شما ذکر خواهیم کرد:

در گردن

• بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در دست، بازو و پاها
• ضعف در دست، بازو یا پا
• مشکل داشتن هنگام راه رفتن و عدم تعادل
• گردن درد
• در موارد شدیدتر، اختلال در عملکرد روده و مثانه (نیاز فوری به ادرار یا بی‌اختیاری ادرار)

در قسمت پایین کمر

• بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن در پا
• احساس ضعف در پاها
• احساس درد یا گرفتگی در یک یا هر دو پا هنگام ایستادن طولانی‌مدت یا هنگام راه رفتن (معمولا هنگام خم شدن رو به جلو یا نشستن درد تسکین می‌یابد)
• کمردرد

همچنین مواقعی که درد و سوزش از باسن شروع شود و به پشت ساق پا برسد، می‌تواند خبر از این بیماری دهد.

زمانی که هر یک از علائم ذکر شده را داشتید، حتما به پزشک فوق تخصص درد، دکتر محمد حسین دلشاد جهت بررسی و درمان مراجعه کنید. ایشان یکی از بهترین روش‌های درمانی که برای بیماران خود در نظر می‌گیرند، تزریق اپیدورال است، که پس از تزریق، درد تا حد زیادی برطرف می‌شود. این روش در برخی مواقع جایگزین عمل باز کمر می‌شود و دردها را تا حد قابل توجهی کاهش خواهد داد.

آیا تنگی کانال نخاعی همراه با درد است

همانطور که گفتیم این عارضه گاهی هیچ علائمی در بیماران ایجاد نمی‌کند؛ اما برخی دیگر درد همراه با علائم دیگری مانند سوزن سوزن شدن، بی حسی و ضعف عضلانی را تجربه می‌کنند.

گاهی علائم در بیماران به مرور زمان بدتر می‌شود. چنین دردهایی معمولا هنگام ایستادن یا راه رفتن بدتر می‌شود و با خم شدن رو به جلو بهبود می‌یابد.

چه عواملی منجر به تنگی کانال نخاعی می‌شود

ستون فقرات از گردن شروع و به پایین کمر منتهی می‌شود. استخوان‌های ستون فقرات یک کانال نخاعی را تشکیل می‌دهند که از نخاع (عصب) محافظت می‌کند. 

گاهی ممکن است تنگی کانال نخاعی به‌صورت مادرزادی یا به‌دلیل تغییرات یا اتفاقات رخ دهد. برای مثال دیسک بیرون زده به کانال فشار وارد می‌کند و موجب باریکی آن می‌شود. به‌طور کلی عواملی که می‌تواند منجر به تنگی کانال نخاعی شود به شرح زیر است:

رشد بیش از حد استخوان

آسیب و ساییدگی‌های ناشی از آرتروز در ستون فقرات می‌تواند منجر به خارهای استخوانی شود. «بیماری پاژه» یک بیماری استخوانی است که معمولا در بزرگسالان ایجاد می‌شود، این بیماری می‌تواند منجر به رشد بیش از حد استخوان در ستون فقرات شود.

فتق دیسک

دیسک‌های نرمی که در بین مهره‌های ستون فقرات قرار دارد، به‌عنوان کمک فنر عمل می‌کنند. با افزایش سن دیسک‌های بین مهره به‌مرور خشک می‌شوند. پارگی دیسک می‌تواند منجر به خارج شدن مقدار کمی از محتویات آن شود، در نهایت باعث فشار بر نخاع یا اعصاب خواهد شد.

رباط‌های ضخیم

ربا‌ط‌ها همانند طناب محکمی هستند، که استخوان ستون فقرات را به‌درستی و با قدرت نگه‎ می‌دارند، رباط‌ها با گذشت زمان سفت و ضخیم می‌شوند. این رباط‌های ضخیم دچار برآمدگی می‌شوند و در تنگی کانال نخاعی تاثیر خواهد گذاشت.

تومور

زمانی که تومور با رشد غیرطبیعی در داخل نخاع، فضای بین نخاع یا مهره‌ها ایجاد شود، می‌تواند در ایجاد تنگی کانال نخاعی تاثیر گذار باشد. این موارد تنها با تصویربرداری ستون فقرات با MRI یا CT قابل شناسایی خواهد بود.

آسیب به ستون فقرات

گاهی ممکن است به‌دلیل اتفاقاتی مانند تصادف در رانندگی و سایر حوادث، مهره‌های کمر دچار دررفتگی یا شکستگی شوند. زمانی که این اتفاقات ایجاد شود، می‌تواند به کانال نخاعی آسیب وارد کند. همچنین تورم ناشی از عمل جراحی کمر نیز می‌تواند به نخاع و عصب این ناحیه فشار وارد کند و موجب درد شدید شود.

عوامل خطرساز در ایجاد تنگی کانال نخاعی

بیشتر افراد مبتلا به این بیماری بیش از ۵۰ سال دارند؛ ام این بیماری در افراد جوان نیز مشاهده می‌شود که بیشتر جنبه ارثی دارد. عوامل دیگر همچون آسیب به ستون فقرات، مشکلات مادرزادی مانند اسکولیوز (بیماری ژنتیکی، که بر رشد استخوان در بدن تاثیر می‌گذارد) و بیماری‌های روماتیسمی می‌تواند در ایجاد این عارضه نقش داشته باشد.

با تصویربرداری از ستون فقرات، می‌توان هر عاملی که منجر به تنگی کانال نخاعی می‌شود را از یکدیگر متمایز کرد.

تنگی کانال نخاعی چه عوارضی دارد

به ندرت ممکن است که تنگی کانال نخاعی پیشرفت کند، با این حال عوارضی که ناشی از این بیماری در افراد ایجاد می‌شود، به شرح زیر است:

• بی حسی
• ضعف
• ایجاد مشکل در تعادل
• بی اختیاری
• فلج شدن

نحوه تشخیص تنگی کانال نخاعی چگونه است

برای تشخیص تنگی کانال نخاعی پزشک ممکن از شما در خصوص علائم و سابقه پزشکی سوال کند و در نهایت یک معاینه فیزیکی انجام دهد. 

همچنین ممکن است چندین آزمایش تصویربرداری را برای کمک به مشخص کردن علت علائم به شما توصیه کند که این موارد به شرح زیر است:

اشعه ایکس

عکسبرداری با اشعه ایکس از کمر می‌تواند تغییرات استخوانی مانند خارهای استخوانی که ممکن است فضای داخل کانال نخاعی را باریک کند، نشان دهد.

MRI

این عکسبرداری با استفاده از یک آهنربای قوی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر از ستون فقرات در اختیار شما قرار می‌دهد. 

با انجام این آزمایش می‌توان آسیب دیسک‌ها، رباط‌ها و همچنین تومورها را تشخیص داد. از همه مهم‌تر اعصابی که تحت فشار قرار می‌گیرند، قابل تشخیص خواهند بود.

سی تی میلوگرام

اگر نمی‌توانید ام آر آی انجام دهید، پزشک ممکن است توموگرافی کامپیوتری (CT) را پیشنهاد دهد. با این روش، طناب نخاعی و اعصاب مشخص می‌شود و می‌توان فتق دیسک، خار استخوان و تومور را مشخص کرد.

چه درمانی برای تنگی کانال نخاعی وجود دارد

درمانی که برای این بیماری در نظر گرفته می‌شود، به محل تنگی کانال نخاعی و شدت علائم بستگی خواهد داشت. 

اگر علائم شما خفیف باشد یا هیچ علائمی نداشته باشید، تنها توصیه پزشک این است که بیمار معاینات منظمی‌ داشته باشد تا شرایط او تحت کنترل قرار گیرد.

ممکن است نکاتی ذکر شود که می‌توانید در منزل انجام دهید و همچنین داروها یا فیزیوتراپی به بیمار توصیه شود.

درمان دارویی

پزشک ممکن است این موارد را برای بیمار تجویز کند:

مسکن‌ها

داروهای ضد درد مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و استامینوفن به‌طور موقت برای کاهش درد ناشی از تنگی کانال نخاعی موثر است. داروهای ضد افسردگی دوزهای شبانه مانند آمی تریپتیلین به کاهش درد مزمن کمک می‌کند.

داروهای ضد تشنج

برخی از داروهای ضد تشنج مانند گاباپنتین برای کاهش درد ناشی از اعصاب آسیب‌دیده تجویز می‌شود.

داروهای حاوی کدئین

این دسته از داروها مانند اکسی کدون و هیدروکودون برای تسکین درد کوتاه مدت تاثیرگذار است. این داروها تنها باید با تجویز پزشک و طی دوره محدود استفاده شود.

فیزیوتراپی

برای افرادی که تنگی کانال نخاعی دارند به دلیل اینکه درد کمتری را تجربه کنند، کمتر فعالیت می‌کنند. چنین شرایطی می‌تواند منجر به ضعف عضلانی شود که در نهایت درد بیشتر را به همراه خواهد داشت. 

با انجام فیزیوتراپی می‌توان تمریناتی را آموزش داد که به این دلایل کمک کننده است:

• قدرت و استقامت خود را افزایش ‌دهید.
• انعطاف و ثبات ستون فقرات حفظ ‌شود.
• منجر به بهبودی تعادل شما ‌شود.

تزریق داروهای استروئیدی

ریشه‌های عصبی که تحت فشار قرار گرفته باشند، تحریک و متورم خواهند شد. تزریق داروی استروئیدی به فضای اطراف، گیر افتادگی تنگی کانال نخاعی را برطرف نمی‌کند، تنها می‌تواند به کاهش التهاب و تسکین درد کمک کند.

تزریق استروئید برای همه افراد ممکن است موثر نباشد. تزریق مکرر استروئید می‌تواند استخوان‌ها و بافت همبند اطراف را تضعیف کند. با این حال می‌توانید تزریق را چندین‌بار در سال با توجه به نظر پزشک انجام دهید.

در این روش از ابزارهای سوزنی مانند، برای برداشتن رباط ضخیم در پشت ستون فقرات استفاده می‌شود تا فضای کانال نخاعی افزایش پیدا کند و گیرافتادگی ریشه عصبی برطرف شود. این روش راهکاری غیر جراحی برای افرادی است که کاندید عمل جراحی باز نیستند.

عمل جراحی

تنها در صورتی که هیچ راهکار غیر جراحی برای بیماران موثر واقع نشود، ممکن است عمل جراحی برای بیماران انجام گیرد. 

هدف از عمل جراحی، کاهش فشار بر نخاع یا ریشه‌های عصبی برای ایجاد فضایی بیشتر در کانال نخاعی است. انجام عمل جراحی برای رفع فشار قطعی‌ترین راه برای رفع علائم تنگی کانال نخاعی است.

نمونه‌هایی از روش‌های عمل جراحی برای درمان تنگی کانال نخاعی به شرح زیر است:

• لامینکتومی
• لامینوتومی
• لامینوپلاستی
• جراحی کم تهاجمی

آب درمانی برای بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی

آب گرم به گشاده شدن رگ‌های خونی در کمر کمک می‌کند و منجر به افزایش جریان خون به ساختارهای ستون فقرات می‌شود.

علاوه بر این آب گرم به شل شدن عضلات منقبض شده و افزایش انعطاف‌پذیری و تحریک مفاصل کمک می‌کند. همه این موارد در نهایت منجر به تسکین درد ستون فقرات خواهد شد.

آیا جراحی تنگی کانال نخاعی خطرناک است

همه جراحی‌ها خطراتی مانند عفونت، خونریزی، لخته شدن خون و واکنش به بیهوشی را به همراه دارند. خطرات دیگر ناشی از جراحی برای تنگی کانال نخاعی به شرح زیر است:

• آسیب عصبی
• عدم بهبود استخوان پس از جراحی
• پارگی در غشایی که عصب یا نخاع را می‌پوشاند.
• خرابی در صفحات فلزی، پیچ‌ها و..
• نیاز به جراحی مجدد
• عدم تسکین علائم یا بازگشت علائم

به همین جهت توصیه می‌شود که بیماران تا حد امکان، راهکارهای درمانی به صورت بسته را انجام دهند تا متحمل چنین عارضه‌هایی نشوند.

آیا می‌توان از تنگی کانال نخاعی جلوگیری کرد

از آنجایی که در اغلب مواقع چنین مشکلی به دلیل افزایش سن رخ می‌دهد مانند آرتروز و از دست دادن توده عضلانی، نمی‌توانید به‌طور قطعی از تنگی کانال نخاعی جلوگیری کنید. 

با این حال نکات تاثیرگذاری وجود دارد که این موارد به شرح زیر است:

• رژیم غذایی سالم داشته باشید و به وزن ایده‌آل خود برسید.
• از مصرف سیگار خودداری کنید.
• از فعالیت‌های ورزشی که منجر به درد بیشتر در شما می‌شود، خودداری کنید؛ اما، این نکته را بدانید که باید فعال باشید و تمرینات مختص به خود را تحت نظر فیزیوتراپیست انجام دهید.

راهکارهای خانگی برای درمان تنگی کانال نخاعی

چندین گزینه برای درمان خانگی کانال نخاعی وجود دارد که این موارد به شرح زیر است:

مصرف مسکن‌های بدون نسخه؛

داروهایی مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن و… می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند.

استفاده از کمپرس سرد و گرم؛

برخی از علائم تنگی کانال نخاعی گردنی ممکن است با استفاده از کمپرس گرم و سرد بهبود یابند.

حفظ وزن مطولب؛

اگر دچار افزایش وزن هستید، پزشک ممکن است کاهش وزن را به شما توصیه کند.

ورزش برای تنگی کانال نخاعی؛

تمریناتی مانند خم کردن، کششی و تقویتی ممکن است به باز کردن ستون فقرات کمک کند. در خصوص بهترین ورزش با پزشک مشورت داشته باشید.

استفاده از عصا یا واکر.

استفاده از این تجهیزات پزشکی به شما در ثبات کمک می‌کند و علاوه بر این با خم شدن به جلو در حین راه رفتن، به تسکین درد کمک خواهد کرد.

طرز خوابیدن در افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی

بهترین حالتی که به این دسته از افراد برای خوابیدن پیشنهاد می‌شود، خوابیدن به پهلو به حالت جنینی است یعنی به‌طوری که زانوها به‌صورت خمیده به سمت شکم جمع می‌شود.

حالت دیگری که وجود دارد این است که باید تکیه گاه خود را طوری کنید که سر و زانوهای شما در حالت بالا باقی بماند.

پیاده روی برای افراد مبتلا تنگی کانال نخاعی

پیاده روی بهترین تمرین و فعالیت فیزیکی برای این دسته از افراد است. حین پیاده روی می‌توانید سرعت و فاصله خود را کنترل کنید. اگر حین پیاده روی مشکل و علائمی ندارید، حتما این فعالیت را در برنامه روزانه خود قرار دهید.

آیا تنگی کانال نخاعی منجر به بی اختیاری ادرار و مدفوع می‌شود

در موارد بسیار نادر، اگر تنگی شدید کانال نخاعی وجود داشته باشد، منجر به عوارضی از جمله بی‌اختیاری مدفوع و ادرار می‌شود. این حالت زمانی رخ می‌دهد که در ستون فقرات رخ داده باشد و به عنوان سندرم دم اسبی شناخته می‌شود. این وضعیت بسیار اورژانسی است و نیاز فوری به مراجعه پزشک دارد.