بلوک عصبی چیست- انواع بلوک عصبی

در بلوک‌های عصبی به روش جراحی به این صورت اعصاب مدنظر برای جلوگیری از ارسال تکانه‌ها به CNS تخریب می‌شود.

بسته به بلوکی که برای بیمار انجام می‌گیرد، مدت بی دردی و بی حسی می‌تواند متفاوت باشد. برای برخی به صورت ساعتی و در برخی دائمی است.

بلوک عصبی ممکن است تنها به عنوان تسکین درد و گاهی با ترکیب با موارد دیگری به عنوان بی حس کننده مورد استفاده قرار گیرد.

بیشتر بخوانید: بلوک گانگلیون ستاره ای

چه زمانی بلوک عصبی مورد استفاده قرار می‌گیرد؟

بلوک عصبی بیشتر جهت پیشگیری یا کنترل درد مورد استفاده قرار می‌گیرد. پزشک ممکن است از یک بلوک عصبی برای مدیریت و کنترل انواع درد به کار گیرد که این موارد به شرح زیر است:

• درد ناشی از زایمان
• درد قبل، حین و بعد از جراحی مانند تعویض مفصل زانو
• درد ناشی از سرطان
• درد ناشی از آرتریت
• کمردرد یا سیاتیک
• سردرد میگرنی
• سندرم درد منطقه‌ای مزمن
• گردن درد ناشی از فتق دیسک
• درد فانتوم یا خیالی
• درد طولانی مدت ناشی از عفونت زونا
• درد ناشی از اسپاسم در رگ‌های خونی
• تعریق بیش از حد (هیپرهیدروزیس)
• سندرم رینود

کاربرد دیگر بلوک عصبی

از بلوک عصبی همچنین می‌توان به عنوان یک راهکار تشخیصی برای مشخص کردن منشا درد استفاده کرد. در واقع با بررسی تاثیر بلوک بر درد، پزشک قادر خواهد بود تا دلیل درد و نحوه درمان را تعیین کند.

نحوه آمادگی برای انجام بلوک عصبی چگونه است؟

هیچ آمادگی خاصی برای بلوک عصبی نیاز نیست:

• به راحتی می‌توانید قبل از بلوک نوشیدنی و غذا میل کنید.
• از مصرف داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن تا ۲۴ ساعت پس از عمل بلوک عصبی خودداری کنید.
• اگر داروهای رقیق‌کننده مانند آسپرین، هپارین یا وارفارین مصرف می‌کنید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
• در صورتی که بلوک عصبی برای عمل جراحی انجام شده است ممکن است نیاز باشد که به دستورالعمل‌هایی قبل از عمل توجه داشته باشید که پزشک متخصص درد به شما خواهد گفت. این موارد می‌تواند به عنوان مثال ناشتا بودن به مدت ۶ تا ساعت قبل از عمل جراحی باشد.
• باید همراهی در کنار شما باشد که شما را پس از اتمام درمان به خانه همراهی کند.

پروسه بلوک عصبی چگونه است؟

به‌طور کلی روش بلوک عصبی شامل موارد زیر است:

• پوست اطراف محل تزریق کاملا تمیز می‌شود.
• از بی حس کننده موضعی برای بی حس کردن ناحیه محل تزریق استفاده می‌شود.
• پس از بی حس شدن ناحیه مورد نظر، پزشک با کمک سونوگرافی، فلوروسکوپ و… سوزن را در ناحیه مورد نظر وارد می‌کند تا سوزن در محل درست وارد شود.
• سپس به اتاق ریکاوری منتقل می‌شوید تا مدتی تحت نظر باشید.
• اگر بلوک عصبی جهت راهکارهای تشخیصی مورد استفاده قرار گرفته باشد، پزشک از شما سوال می‌کند که آیا درد کمتر شده است یا خیر.
• به‌طور کلی پروسه این روش درمانی کمتر از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.

انواع بلوک‌های عصبی

درد در هر نواحی خاصی از بدن به بلوک‌های عصبی متفاوتی نیاز دارد که این موارد به شرح زیر است:

بلوک عصبی اندام فوقانی (شبکه بازویی):

• اینتراسکالن (شانه، ترقوه یا بازو)
• سوپراکلاویکولار (بازو)
• اینفراکلاویکولار (آرنج و پایین)

بلوک‌های عصبی صورت:

• سه قلو (صورت)
• افتالمیک یا چشمی (پلک و پوست سر)
• بلوک سوپرا اوربیتال (پیشانی)
• بلوک فک بالا
• بلوک اسفنوپالاتین (بینی و کام)

بلوک‌های عصبی گردن و کمر:

• سرویکال اپیدورال (گردن)
• اپیدورال قفسه سینه (بالای کمر و دنده ها)
• اپیدورال لامبر (کمر و باسن)

برای مطالعه بیشتر می‌توانید مقاله بلوک اعصاب فاست کمری را مطالعه کنید.

بلوک‌های عصبی قفسه سینه و شکم:

• پاراورتبرال (سینه و شکم)
• بین دنده‌ای (سینه و دنده)
• پایین شکم

بیشتر بخوانید: بلوک عصب سلیاک برای درمان دردهای مزمن شکمی

بلوک عصبی اندام تحتانی:

• شبکه هیپوگاستریک (ناحیه لگن)
• شبکه لامبر (جلوی ساق، ران، زانو و صافن زیر زانو)
• فمورال (تمامی قسمت جلوی ران، بیشتر قسمت‌های مفصل ران، زانو و لگن، اغلب برای تعویض مفصل زانو مورد استفاده قرار می‌گیرد)
• عصب سیاتیک (پشت پا، ساق پا، مچ پا و قسمت پایینی پا) که شامل بلوک عصبی پوپلیتائال (زیر زانو) است.

طبقه‌بندی بلوک عصبی

بلوک عصبی را می‌توان بر اساس نحوه تزریق یا غیر جراحی یا جراحی بودن آن طبقه‌بندی کرد:

بلوک عصبی غیر جراحی

اپیدورال

این دارو در خارج از نخاع جهت بی حس کردن شکم و اندام‌های تحتانی برای بیمار تزریق می‌شود. اپیدورال از رایج‌ترین داروهای بلوک عصبی است و در اغلب مواقع برای بی دردی زایمان طبیعی کاربرد دارد.

بی حسی نخاعی (اسپاینال)

داروی بی حسی در مایع اطراف نخاع تزریق می‌شود.

محیطی

دارو در اطراف عصبی که منجر به درد می‌شود، تزریق خواهد شد.

بلوک‌های عصب جراحی

بلوک سمپاتیک

بلوک سمپاتیک درد را در یک ناحیه خاصی از بدن مسدود می‌کند. این مورد می‌تواند برای درمان تعریق بیش از حد در نواحی خاصی از بدن به کار گرفته شود.

نورکتومی

عصب محیطی که دچار آسیب‌دیدگی شده باشد با جراحی از بین می‌رود. این روش درمانی تنها در مواقع نادر که درد مزمن شده است، کاربرد دارد، در واقع زمانی که هیچ روشی برای درمان موثر نبوده است.

ریزوتومی

ریشه عصبی که از ستون فقرات خارج می‌شود و ادامه پیدا می‌کند با جراحی از بین می‌رود. این شرایط ممکن است برای بیماری‌های عصبی عضلانی مانند دایپلژی اسپاستیک یا فلج مغزی اسپاستیک کاربرد داشته باشد.

بلوک عصبی تا چه مدت ماندگاری دارد؟

ماندگاری بسته به اینکه بلوک به چه هدفی انجام گرفته، متفاوت است. گاهی بین ۸ تا ۳۶ ساعت بلوک عصبی باقی می‌ماند، احساسات و حرکت در این قسمت از بدن به‌تدریج برمی‌گردد.

در برخی از مواقع ممکن است پزشک از کاتتر برای ارائه داروهای بی حسی به‌صورت مداوم در طی دو تا سه روز پس از جراحی برای بیمار استفاده کند. 

به این صورت که یک لوله کوچک در زیر پوست نزدیک عصب قرار می‌گیرد. پمپ در این قسمت متصل می‌شود و داروی بی‌حس‌کننده به‌صورت مداوم تزریق خواهد شد.

آیا بلوک عصبی دائمی است؟

گاهی بیمار با توجه به میزان داروی تزریقی و داروهای همراه که تزریق می‌شود، می‌تواند تا چندین ماه تسکین درد را تجربه کند.

به‌طور کلی اکثر بلوک‌های عصبی جراحی، دائمی است. در اغلب مواقع جهت دردهای مزمنی که با هیچ راهکار درمانی بهبود پیدا نمی‌کند، کاربرد دارد مانند درد سرطان یا سندرم درد منطقه‌ای مزمن.

به‌طور مثال در این روش ممکن است با قطع کردن عصب یا آسیب وارد کردن به آن، مانع از ایجاد احساس در آن قسمت از بدن شوند.

با این حال تمامی این روش‌ها ممکن است دائمی نباشند. گاهی تنها تا چندین ماه باقی می‌‌ماند؛ چراکه، عصب می‌تواند مجدد رشد و خود را ترمیم کند. زمانی که عصب خود را ترمیم کند، درد بازمی‌گردد.

عوارض و خطرات بلوک عصبی

این روش درمانی بسیار ایمن است؛ اما، مانند هر روش دیگری ممکن است خطرات و عوارض احتمالی را به همراه داشته باشد. با این حال عوارض کمتری نسبت به روش‌های درمانی دیگر دارد. عوارض احتمالی:

• عفونت
• کبودی
• خونریزی
• حساسیت در محل تزریق
• بلوک عصب اشتباه
• سندرم هورنر که منجر به افتادگی پلک و کاهش اندازه مردمک هنگام تحت تاثیر عصب بین مغز و چشم می‌شود.
• آسیب به اعصاب (بسیار نادر)

این نکته را به یاد داشته باشید که نباید چیزهای خیلی گرم یا سرد را روی ناحیه مورد نظر قرار دهید، به‌طور کلی اگر پزشک مهارت و تجربه بالایی را در این زمینه داشته باشد، احتمال ایجاد چنین عوارض به حداقل می‌رسد.

چه بیماری‌هایی با بلوک عصبی درمان می‌شود

بسیاری از بیماری‌ها با این روش درمانی بسته و کم تهاجمی‌ تسکین می‌یابد که این موارد به شرح زیر است:

• التهاب ستون فقرات
• آرتروز مفاصل کمر و سندرم فاست
• آرتروز و دیسک گردن
• فتق دیسک گردن
• گردن درد
• کمردرد پس از جراحی
• خارهای استخوانی
• التهاب دیسک
• پاره شدگی دیسک
• استئوآرتریت
• آرتریت روماتوئید
• التهاب مفصل لگن و ساکروایلیاک
• تنگی کانال نخاعی
• سندرم پیریفورمیس
• درد ناشی از سرخوردگی مهره
• درد ناشی از عصب سیاتیک

بلوک عصبی چه مزایایی دارد؟

• بهترین روش درمانی جهت تسکین درد پس از جراحی
• درمان دردهای ناگهانی و شدید
• جلوگیری یا به تاخیر انداختن عمل جراحی
• بهبود دردهایی که مانع از فعالیت‌های روزانه می‌شود.

هزینه بلوک عصبی

هزینه‌ای که برای بلوک عصبی در نظر گرفته می‌شود بسته به موارد مختلف، متفاوت است:

• ناحیه تزریق
• تعداد دفعات تزریق
• توع تکنیک
• مهارت و تجربه پزشک
• محل کلینیک یا بیمارستان جهت تزریق