آرتروز چیست
بارها نام بیماری آرتروز را شنیدهایم؛ اما شاید کمتر کسی بداند منظور از آرتروز چیست یا چه مشکلی منجر به ایجاد چنین بیماری میشود. در آرتروز تورم و حساسیت در یک یا چند مفصل ایجاد میشود.
علائم اصلی آن درد و سفتی در مفصل است که معمولا با افزایش سن این شرایط بدتر میشود. شایعترین انواع آرتروز، استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید است.
بیش از ۱۰۰ نوع از این بیماری وجود دارد، که هریک از آنها میتواند دلایل و درمانهای مختلفی داشته باشد. آرتروز باعث تجزیه غضروف و سفتی در انتهای استخوان که مفصل را تشکیل دادهاند، میشود.
عفونت یا بیماریهای زمینهای مانند پسوریازیس یا لوپوس میتواند باعث ایجاد انواع دیگری از آرتروز شود. درمانهایی که برای این بیماری در نظر گرفته میشود، بسته به نوع آن متفاوت خواهد بود. هدف اصلی دکتر محمد حسین دلشاد برای درمان این بیماری، کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی افراد است.
حقایقی که باید در رابطه آرتروز بدانید
- آرتروز به چندین بیماری روماتیسمی گفته میشود، که مفصل را مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید تحت تاثیر قرار میدهد.
- این بیماری میتواند منجر به طیف گستردهای از بیماریها شود و در توانایی افراد برای انجام کارهای روزانه اختلال وارد کند.
- فعالیت بدنی میتواند تاثیر مثبتی بر آرتروز داشته باشد و منجر به تسکین درد و بسیاری از علائم دیگر شود.
- عوامل ایجاد این بیماری میتواند شامل عفونتها، اختلال در عملکرد سیستم ایمنی، متابولیسم غیر طبیعی و… باشد.
- هدف از درمان کنترل درد، به حداقل رساندن آسیب مفصلی و بهبود کیفیت زندگی است. این دسته از درمانها میتواند شامل مصرف دارو، درمانهای فیزیکی و.. باشد.
آرتروز چه علائمی دارد
علائم و نشانههای شایع آرتروز بهدلیل درگیری مفصل ایجاد میشود. بسته به نوع آرتروز، علائم و نشانههای شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احساس درد
- سفتی
- تورم
- قرمزی
- کاهش دامنه حرکات
علت ایجاد آرتروز چیست
غضروف یک بافت پیوندی محکم اما انعطافپذیر در مفصل شماست. با جذب فشار و شوک هنگام حرکت، در واقع با ایجاد فشار بر غضروف از مفاصل محافظت میکند. از بین رفتن این بافت باعث ایجاد برخی از انواع آرتروز میشود. استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید دو نوع اصلی آرتروز هستند، در ادامه توضیحات بیشتری برای شما خواهیم داد.
استئوآرتریت
استئوآرتریت از نوع متداول آرتروز است که در این نوع، غضروف مفصل (قسمتی که دارای پوشش سخت و نرم در انتهای استخوان است) مورد آسیب قرار میگیرد.
زمانی که غضروف انتهای استخوان دچار آسیبدیدگی میشود و از بین میرود، استخوانها روی یکدیگر ساییده میشوند و منجر به علائمی مانند درد و محدودیت حرکتی خواهد شد.
چنین آسیبی میتواند طی سالهای طولانی و بهتدریج ایجاد شود یا ممکن است آسیبدیدگی مفصل و عفونت منجر به ایجاد ناگهانی این بیماری شود.
استئوآرتریت کل مفصل را درگیر میکند. این روند باعث ایجاد تغییراتی در استخوان و تخریب بافتهای همبندی میشود که عضله را به استخوان متصل میکند، علاوه بر این منجر به التهاب پوشش مفصلی نیز میشود.
روماتیسم مفصلی
در آرتریت روماتوئید، سیستم ایمنی بدن به پوشش کپسولی مفصل (غشایی سخت که تمام مفصل را در بر میگیرد) حمله خواهد کرد. غشای سینوویال ملتهب و متورم میشود، ادامه این روند میتواند غضروف و استخوان مفصل را از بین ببرد.
چه عواملی افراد را در معرض خطر بیماری آرتروز قرار میدهد
ممکن است برخی از عوامل فرد را بیش از سایرین مستعد این بیماری کند که این موارد به شرح زیر است:
سابقه خانوادگی؛
گاهی برخی از انواع آرتروز در خانوادهها مشاهده میشود، به همین ترتیب ممکن است سایر افراد خانواده نیز مستعد ابتلا به این بیماری شوند. بهطور مثال اگر والدین یا خواهر و برادر شما آرتروز داشته باشند، شما نیز مستعد ابتلا به این بیماری خواهید بود.
سن؛
خطر ابتلا به انواع آرتروز از جمله استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید و نقرس با افزایش سن بیشتر خواهد شد.
جنسیت؛
آمارها نشان میدهد که خانمها بیش از آقایان به آرتریت روماتوئید مبتلا میشوند، در حالی که آقایان بیش از خانمها دچار نوعی دیگر از آرتروز یعنی نقرس هستند.
آسیب دیدگی قبلی؛
افرادی که بهدلایل مختلف مانند ورزش کردن دچار آسیب مفصلی شده باشند، در نهایت احتمال اینکه دچار آرتروز شوند وجود دارد.
افزایش وزن.
هر یک کیلویی که اضافه وزن داشته باشید، فشار زیادی بر مفاصل به ویژه زانوها و ستون فقرات وارد میشود، به همین جهت افرادی که دچار اضافه وزن باشند، بیشتر از سایرین در معرض آرتروز قرار خواهند گرفت.
عوارض آرتروز
آرتروز شدید به ویژه اگر در قسمتهایی از بدن مانند دست یا پا تاثیر بگذارد، میتواند انجام کارهای روزمره را برای شما دشوار کند. بهطور مثال اگر آرتروز در پا رخ دهد، در راه رفتن طبیعی اختلال ایجاد خواهد شد. در برخی از موارد ممکن است مفصل شما دچار پیچ خوردگی و تغییر شکل شوند.
نحوه تشخیص آرتروز به چه صورت است
ابتدا پزشک معاینات فیزیکی را در نظر میگیرد، مفصل را از نظر تورم، قرمزی و گرما مورد بررسی قرار میدهند. همچنین از شما خواسته میشود که مفصلی را که دچار آسیبدیدگی شده است، حرکت دهید تا عملکردتان را مورد بررسی قرار دهند.
بسته به اینکه به چه نوعی از آرتروز مشکوک شوند، ممکن است هر یک از آزمایشات زیر برای بیمار انجام گیرد:
تستهای آزمایشگاهی
انواع تستهای آزمایشگاهی مانند آزمایش خون، ادرار و مایعات مفصلی مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرند.
تصویربرداری
در این آزمایش علت آسیب ایجاد شده در مفصل تشخیص داده میشود. این تصویربرداریها میتواند شامل هر یک از این موارد باشد:
- اشعه ایکس
- توموگرافی رایانهای (CT)
- MRI
- سونوگرافی
آرتروز چه درمانی دارد
درمانهایی که در نظر گرفته میشود، تنها برای بهبود علائم و عملکرد بهتر بیمار خواهد بود. پزشک ابتدا روشهای درمانی ساده را برای بیمار در نظر میگیرد، در صورت عدم درمان، مرحله به مرحله درمانهای پیشرفتهتری برای بیمار در نظر گرفته خواهد شد:
داروهای مسکن
داروهایی که برای درمان آرتروز در نظر گرفته میشود، بسته به نوع آن متفاوت خواهد بود. داروهای مسکن به کاهش درد کمک میکند؛ اما، تاثیری در کاهش التهاب ندارد. استامینوفن یکی از این داروهاست.
برای درمان دردهای شدیدتر ممکن است داروهایی مانند اکسی کدون یا هیدروکدون برای بیمار تجویز شود. نکتهای که وجود دارد این است، که نباید در طولانی مدت از این داروها مصرف کنید.
داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی
NASID ها هم درد و هم التهاب را کاهش میدهند. این دسته از داروهای بدون نسخه شامل ایبوپروفن و ناپروکسن است، انواع دیگر باید با تجویز پزشک حتما مصرف شود. برخی از این داروها بهصورت ژل یا کرم روی مفاصل استفاده میشوند.
کرم و پمادها
برخی از انواع کرمها و پمادها حاوی منتول یا کپسایسین هستند. توصیه میشود این مواد روی پوست و روی مفاصل دردناک مالیده شود تا از انتقال سیگنالهای درد جلوگیری کند.
کورتیکواستروئیدها
این دسته از داروها شامل پردنیزون و کورتیزون است که التهاب را کاهش میدهد و سیستم ایمنی بدن را سرکوب میکند. این دارو ممکن است بهصورت خوراکی برای بیمار تجویز یا برای بیماران توسط پزشک تزریق شود.
عمل جراحی برای درمان آرتروز
جراحی جهت جایگزینی مفصل با مفصلی مصنوعی، ممکن است گزینه نهایی پزشک برای درمان باشد. در حقیقت اگر بیمار با هیچ یک از روشهای درمانی غیر جراحی درمان بهبود پیدا نکند، پزشک ناچار به انجام جراحی برای درمان آرتروز خواهد بود.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی یکی از راهکارهای موثر است که توصیه میشود که همراه هر راهکار درمانی برای بیماران انجام شود. در واقع انجام فیزیوتراپی شامل تمریناتی است که میتواند به تقویت عضلات اطراف مفصل آسیبدیده کمک کند. زمانی که همراه درمانهای جراحی و غیرجراحی فیزیوتراپی انجام گیرد، به تسریع روند بهبودی کمک خواهد شد.
درمانهای خانگی آرتروز
گاهی برخی از بیماران میتوانند با روشها و راهکارهای خانگی آرتروز را درمان و کنترل کنند:
کاهش وزن
اگر دچار اضافه وزن هستید، کاهش وزن میتواند در کاهش فشار بر مفصل موثر باشد. در نهایت پس از کاهش وزن، تحرک شما افزایش پیدا میکند و آسیبدیدگی به مفصل به حداقل خواهد رسید.
انجام تمرینات ورزشی
اگر تمرینات ورزشی بهصورت منظم انجام گیرد، به انعطافپذیری مفاصل کمک میکند. شنا و همچنین ایروبیک در آب میتواند گزینه خوبی برای کاهش فشار بر مفصل باشد.
استفاده از کمپرس آب گرم و سرد
استفاده از این دو کمپرس میتواند در تسکین درد موثر باشد.
استفاده از ابزارهای کمکی
استفاده از عصا، کفشهای طبی، واکر و… میتواند به محافظت از مفصل و بهبود در توانایی انجام کارهای روزمره کمککننده باشد.
رژیم غذایی صحیح برای درمان آرتروز
اگر رژیم غذایی سالم همراه با تمرینات ورزشی داشته باشید، میتواند در بهبود این بیماری بسیار تاثیرگذار باشد. رژیم غذایی خاصی برای درمان این بیماری وجود ندارد؛ اما برخی از مواد غذایی میتواند بسیار مفید باشد که شامل موارد زیر است:
- ماهی
- آجیل و دانهها
- میوهها و سبزیجات
- لوبیا
- روغن زیتون
- غلات کامل
برای درمان آرتروز چی بخوریم
رژیم غذایی یکی از مهمترین مواردی است که میتواند به تسریع روند بهبودی شما کمک کند، در ادامه موارد مفید را برای شما ذکر خواهیم کرد:
رژیم غذایی مدیترانهای
بسیاری از مطالعات نشان دادهاند که رژیم غذایی مدیترانهای میتواند چنین مزیتهایی را داشته باشد:
- فشار خون پایین
- کاهش وزن و کاهش درد مفصل
- مفید برای قلب و مفصل
- کاهش التهاب
- محافظت در برابر بیماریهای مزمن مانند سکته و سرطان
مصرف ماهی
برخی از انواع ماهیها منبع خوبی از اسیدهای چرب امگا ۳ هستند که با التهاب مبارزه میکنند.
انواع آجیل و دانهها
مطالعات نشان دادهاند که مصرف آجیل و دانه خواص ضد التهابی دارند. در واقع این موارد سرشار از چربیهای غیر اشباع است که با التهاب مبارزه میکند. با وجود اینکه چربی و کالری بسیار بالایی دارد؛ اما به روند کاهش وزن کمک میکند.
میوه و سبزیجات
میوه و سبزیجات حاوی آنتی اکسیدان زیادی است. آنتی اکسیدان به عنوان سیستم دفاعی طبیعی در بدن شما عمل میکند و به خنثی کردن رادیکالهای آزاد که میتواند به سلولها آسیب برساند کمک خواهد کرد.
همچنین نتایج تحقیقات نشان داده است که آنتوسیانین که در گیلاس، توت فرنگی و دیگر میوههای قرمز است اثر ضد التهابی دارد.
روغن زیتون
این روغن سرشار از چربیهای سالم برای قلب و همچنین اولئاکانتال است که خواصی شبیه به داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی دارد.
حبوبات
حبوبات سرشار از مواد مغذی و فیبر است که به کاهش CRP که همان شاخص التهابی در خون است کمک میکند.
اگر میزان CRP در خون بالا باشد، میتواند نشانه عفونت یا RA باشد، بهطور کلی با مصرف این مواد غذایی مجموعهای از ترکیبات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی را به بدن خود میرسانید.
غلات کامل
غلات حاوی فیبر زیادی است که میتواند به شما در حفظ وزن متعادل کمک کند. برخی از مطالعات نشان دادهاند که غذاهای سرشار از فیبر میتواند به کاهش CRP خون که یک نشانگر التهابی است، کمک کند.
برخی از بهترین منابع غلات کامل شامل مواردی از جمله بلغور جو دو سر، برنج قهوهای، آرد گندم و… میشود.
سبزیجات شب بو
این سبزیجات شامل مواردی از جمله سیب زمینی، بادمجان، فلفل دلمهای، گوجه فرنگی و… میشود که با بیماریها مبارزه میکند و حداقل کالری را دارند.
غذاهای مضر برای آرتروز
زمانی که دچار این عارضه باشید، میزان التهابی که ناشی از آرتروز تجربه میکنید میتواند تحت تاثیر عوامل زیادی از جمله رژیم غذایی قرار گیرد. مواد غذایی سرشار از قند، سدیم، چربی یا کربوهیدراتهای ساده میتواند منجر به التهاب شود و علائم را بدتر کند.
نوشیدنی و مواد غذایی که باید در صورت ابتلا به آرتروز خودداری کنید به شرح زیر است:
- گوشت قرمز
- لبنیات پرچرب
- غذاهای حاوی گلوتن
- غذاهای سرشار از امگا ۶
- غذاهای فراوری شده
- نوشیدنیها و غذاهای شیرین
- کربوهیدراتهای تصفیه شده
- غذاهای سرخ شده
- الکل
- مواد غذایی کنسرو شده
آشنایی با انواع آرتروز
حدود ۲۰۰ نوع آرتروز و بیماریهای اسکلتی عضلانی وجود دارد که در هفت گروه تقسیم میشوند. این گروهها شامل موارد زیر است:
- آرتروز التهابی
- آرتروز دژنراتیو یا مکانیکی
- درد اسکلتی عضلانی بافت نرم
- کمردرد
- بیماری بافت همبند
- آرتروز عفونی
- آرتریت متابولیک
آیا آرتروز خطرناک است؟
در صورتی که برای درمان این بیماری اقدام نکنید میتواند شرایط پیچیدهای برای شما ایجاد کند.
شما تنها با تغییر رژیم غذایی، خودداری استرس و افزایش فعالیت بدنی میتوانید بهبود پیدا کنید؛ اما این موارد ذکر شده برای موارد خفیف است. برای دریافت راهکارهای درمانی بیشتر به فوق تخصص درد مراجعه کنید.
کلام آخر
با این وجود که هیچ درمان قطعی برای آرتروز وجود ندارد؛ اما خوشبختانه راهکارهای مختلفی برای کنترل این بیماری در نظر گرفته شده است. درمانها میتواند تا حد زیادی علائم را درمان کند و بیمار قادر به انجام فعالیتهای روزمره خود خواهد بود.
علاوه بر درمانهایی که پزشک برای شما در نظر میگیرد، توصیههایی را در خصوص تغییر سبک زندگی پیشنهاد خواهد داد. در واقع داشتن یک سبک زندگی سالم میتواند حتی از ایجاد آرتروز نیز پیشگیری کند.
