بیماری خود ایمنی زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بیش از حد فعالی داشته باشید و منجر به آسیب رسیدن بافت‌های بدون شود. معمولا سیستم ایمنی بدن شما پروتئینی به نام آنتی بادی ایجاد می‌کند که از شما در برابر سموم، سلول‌های سرطانی و ویروس‌ها محافظت می‌کند.
در صورتی که بیماری خود ایمنی داشته باشید، سیستم ایمنی متوجه تفاوت بین سلول‌های سالم و عامل بیرونی یا مهاجم نمی‌شود.
انواع مختلفی از این بیماری وجود دارد و دقیقا مشخص نیست که چه عاملی باعث ایجاد آنها می‌شود. معمولا هدف از درمان، تمرکز بر کاهش فعالیت سیستم ایمنی است.
آشنایی با انواع بیماری‌های خود ایمنی
چند نمونه از این بیماری را در ادامه برای شما توضیح خواهیم داد:
آرتریت روماتوئید (RA)
سیستم ایمنی بدن آنتی بادی تولید می‌کند که به مفصل متصل می‌شود. با وجود این عارضه سلول‌های سیستم ایمنی به مفاصل حمله کرده و منجر به درد، تورم و التهاب می‌شود.
در صورت عدم درمان آرتریت روماتوئید، به تدریج آسیب دائمی رخ می‌دهد. هدف از درمان کاهش فعالیت سیستم ایمنی است.
لوپوس
اگر به لوپوس مبتلا هستید، در بدن آنتی بادی‌هایی ایجاد می‌شود که بافت‌های سراسر بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. معمولا لوپوس به ریه‌ها، مفاصل، سلول‌های خونی، کلیه‌ها و اعصاب حمله می‌کند.
بیماری التهابی روده (IBD)
در این عارضه سیستم ایمنی بدن به پوشش روده حمله می‌کند و باعث مشکلاتی مانند خونریزی مقعدی، حرکات روده، درد شکم، اسهال، تب و کاهش وزن می‌شود.
ام اس (MS)
سیستم ایمنی به سلول‌های عصبی حمله می‌کند و علائمی مانند ضعف، درد، اسپاسم عضلانی، عدم تعادل و… ایجاد می‌کند. معمولا راهکار درمانی که برای ام اس در نظر گرفته می‌شود، سرکوب سیستم ایمنی است.
دیابت نوع ۱
آنتی بادی‌ها به سلول‌های تولید کننده انسولین در لوزالمعده حمله کرده و آن را از بین می‌برد. افرادی که مبتلا به این نوع از دیابت هستند برای ادامه زندگی نیاز به تزریق انسولین دارند.
سندرم گیلن باره (GBS)
در سندرم گیلن باره سیستم ایمنی بدن به اعصابی که عضلات پاها، گاهی عضلات بازو و به‌طور کلی قسمت بالایی بدن را تحت کنترل دارد حمله می‌کند.
پسوریازیس
در صورتی که مبتلا به این بیماری باشید، سلول‌های خونی سیستم ایمنی به نام T در پوست جمع می‌شود. سیستم ایمنی سلول‌های پوست را تحریک می‌کند تا سریع تکثیر شوند و در نهایت متوجه عارضه‌ای به صورت فلس پوسته پوسته روی پوست خود خواهید شد.
بیماری گریوز
در این بیماری سیستم ایمنی آنتی بادی‌هایی تولید می‌کند که باعث می‌شود غده تیروئید، هورمون بیش از حدی در خون ترشح کند و در نهایت باعث پرکاری تیروئید شود.
از علائم این بیماری می‌توان به کاهش وزن، افزایش ضربان قلب، برآمدگی چشم، ریزش مو، عصبی بودن و… اشاره کرد.
تیروئید هاشیموتو
در این بیماری آنتی بادی‌های سیستم ایمنی به غده تیروئید حمله کرده و به آرامی سلول‌های تولید کننده تیروئید از بین می‌رود. سطح پایین هورمون تیروئید یا کم کاری تیروئید معمولا طی ماه‌ها و سال‌ها ایجاد می‌شود.
از علائم این بیماری می‌توان به یبوست، خستگی، افزایش وزن، حساسیت به سرما، خشکی پوست و افسردگی اشاره کرد.
میاستنی گراویس
در طی این بیماری آنتی بادی‌ها به اعصاب متصل می‌شوند و در نهایت ماهیچه به درستی تحریک نخواهند شد. از علامت اصلی این بیماری می‌توان به ضعف اشاره کرد که با فعالیت بدتر می‌شود.
اسکلرودرمی
این بیماری باعث التهاب پوست و دیگر قسمت‌ها بدن می‌شود. به دنبال این بیماری بدن کلاژن زیادی تولید می‌کند. این شرایط باعث سفتی قابل مشاهده پوست، آسیب به رگ‌های خونی و اندام‌هایی مانند ریه‌ها، قلب و کلیه‌ها می‌شود.
هیچ درمانی برای آن وجود ندارد، هدف از درمان تسکین علائم بیمار است.
واسکولیت
سیستم ایمنی بدن به رگ‌های خونی حمله کرده و باعث آسیب رساندن می‌شود. امکان درگیری هر عضوی از بدن به دنبال این بیماری وجود دارد؛ بنابراین علائم هر فرد می‌تواند متفاوت باشد.
شایع‌ترین بیماری خود ایمنی چیست
معمولا پزشکان اتفاق نظر در خصوص شایع‌ترین نوع این بیماری ندارند. اما به طور کلی می‌توان گفت که از شایع‌ترین آنها دیابت نوع ۱، پسوریازیس، دیابت نوع ۱، ام اس، آرتریت روماتوئید، لوپوس و بیماری کرون است.
علت ایجاد بیماری خود ایمنی چیست؟
علت دقیقی وجود ندارد؛ اما نظریه‌های مختلفی در این خصوص وجود در که برای توضیح خواهیم داد:
داروهای خاص
برخی از داروها ممکن است تغییراتی در بدن ایجاد کند که باعث سردرگمی سیستم ایمنی می‌شود.
ژنتیک
برخی از بیماری‌های خود ایمنی به صورت ژنتیکی در خانواده‌ها مشاهده می‌شود. اگر سابقه خانوادگی این بیماری را دارید در معرض خطر بیشتری قرار خواهید گرفت.
عفونت‌ها
گاهی اوقات ویروس و باکتری‌ها می‌توانند تغییراتی را ایجاد کنند که دچار بیماری خود ایمنی می‌شوید. اگر از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به بیماری سیستم ایمنی هستید، این احتمال افزایش خواهد یافت.
برخی از عوامل خطر احتمال ابتلا به بیماری خود ایمنی را افزایش می‌دهد:
- سیگار کشیدن
- چاقی
- قرار گرفتن در معرض سموم
- آلودگی هوا یا مواد شیمیایی خطرناک
- جنسیت خانم
چه علائمی دارد؟
بسته به نوع بیماری و محل آسیب‌دیده علائم متفاوتی را تجربه می‌کنید؛ اما از علائم مشترک آن می‌توان به چنین مواردی اشاره کرد:
- خستگی
- تورم غدد
- تب مکرر
- درد معده یا مشکلات گوارشی
- مشکلات پوستی مانند قرمزی
- درد و تورم مفاصل
چگونه تشخیص داده می‌شود؟
در برخی ممکن است تشخیص به ماه‌ها یا سال‌ها زمان نیاز باشد؛ چرا که برخی از انواع بیماری‌های خود ایمنی شبیه به بیمای‌های دیگری است.
به‌طور کلی پزشک در خصوص سوابق پزشکی شما و علائم، سوالاتی از شما می‌پرسد و همچنین انجام آزمایشاتی را به شما توصیه می‌کند.
آزمایش خون
آزمایش خون برای بررسی این موارد توصیه می‌شود:
- اتو آنتی بادی
- تست آنتی بادی ضد هسته‌ای
- آزمایش ادرار
- پروتئین واکنشی
- شمارش کامل خون
- سرعت رسوب گلبول قرمز
- پنل متابولیک جامع
تصویربرداری
این آزمایش برای جستجوی علائم قابل مشاهده یک بیماری خود ایمنی توصیه می‌شود. به‌طور مثال با کمک سونوگرافی و اشعه ایکس می‌توان متوجه مشکلات مفصلی شد. MRI آسیب‌های عمیق‌تری در بدن نشان می‌دهد.
چه روش‌های درمانی وجود دارد؟
با وجود اینکه هیچ درمانی برای بیماری خود ایمنی وجود ندارد، انواع مختلفی از راهکارهای درمانی نظر گرفته شده که به کنترل علائم کمک می‌کند.
درمان دارویی
پزشک بر اساس نوع اختلال و میزان جدی بودن بیماری، بهترین داروها را با توجه به شرایطی که دارید تجویز می‌کند. از روش‌های درمانی احتمالی می‌توان چنین مواردی را در نظر گرفت:
- استروئیدها
- داروهای ضد التهاب
داروهای موثر برای کنترل علائم به شرح زیر است:
- داروهای خواب‌آور
- تزریق انسولین
- داروهای اضطراب و افسردگی
- داروهای مسکن
- تبادل پلاسما
- ایمنوگلوبولین داخل وریدی
- تغییر سبک زندگی
علاوه بر مصرف دارو، پزشک در اغلب مواقع توصیه به تغییراتی در سبک زندگی می‌کند. ورزش یا فیزیوتراپی برای بیماری‌هایی که عضلات را تحت تاثیر قرار می‌دهد مانند ام اس به شدت توصیه می‌شود.
همچنین افراد دیگری که به بیماری‌های خود ایمنی مبتلا هستند و رگ‌های خونی تحت تاثیر قرار گرفته است ترک مصرف سیگار می‌تواند بسیار کمک کننده باشد.
آشنایی با عوامل محرک در ایجاد بیماری خود ایمنی
برخی از مواردی که می‌تواند در ایجاد عارضه نقش داشته باشد به شرح زیر است:
- قرار گرفتن در معرض آفتاب
- سیگار کشیدن
- ویروس‌های خاص
- چاقی
- مصرف داروهای خاص
- انواع خاصی از مواد شیمیایی
- قرار گرفتن در معرض سموم
- ژنتیک
- آسیب بافتی
آیا اگزما نوعی بیماری خود ایمنی است؟
در حالی که سیستم ایمنی در بروز اگزما نقش دارد و مصرف داروهای سرکوب کننده ایمنی به درمان آن کمک می‌کند؛ اما به عنوان بیماری خود ایمنی در نظر گرفته نمی‌شود.
