هنگامی که یک انحنایی در ستون فقرات ایجاد شود به آن اصطلاحا اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات گفته می‌گویند. معمولا این حالت از ستون فقرات قبل از بلوغ در افراد شکل می‌گیرد.
این عارضه می‌تواند به‌دلیل شرایطی مانند فلج مغزی و دیستروفی عضلانی ایجاد شود؛ اما، در اغلب مواقع علت ایجاد چنین عارضه‌ای مشخص نیست.
آمارها نشان می‌دهد که حدود ۳ درصد از نوجوانان مبتلا به اسکولیوز هستند. در اغلب مواقع این بیماری به‌صورت خفیف ایجاد شده و گاهی با رشد بیمار این اختلال بدتر می‌شود.
منحنی بودن ستون فقرات می‌تواند منجر به کاهش عملکرد صحیح فضای قفسه سینه و ریه‌ها شود. معمولا کودکانی که دچار اسکولیوز خفیف هستند، با انجام عکسبرداری به‌طور منظم تحت کنترل هستند تا متوجه شوند، که آیا این شرایط بدتر می‌شود یا خیر. در اغلب مواقع معمولا نیاز به درمان نیست.گاهی پزشک توصیه می‌کند کودکان جهت جلوگیری از بدتر شدن شرایط خود از بریس استفاده کنند. تنها در برخی از موارد نادر بیمار لازم به عمل جراحی دارد. برخی از بیماران دچار درد ناشی از انحنای ستون فقرات می‌شوند که در این مواقع باید جهت کنترل درد خود به فوق تخصص دردمراجعه کنند تا بسته به شرایط آنها راهکار درمانی مناسبی در نظر گرفته شود. در ادامه توضیحات بیشتری در خصوص این عارضه برای شما ذکر خواهیم کرد.
انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز چه علائمی دارد؟
علائم و نشانه‌های انحراف ستون فقرات شامل موارد زیر است:
شانه‌ها غیر یکسان است.
تیغه یک شانه برجسته‌تر از شانه دیگر است.
کمری که صاف نیست.
یک قسمت لگن بالاتر از قسمت دیگری است.
اگر منحنی ستون فقرات بدتر شود، علاوه بر اینکه ستون فقرات خم می‌شود، می‌پیچد یا پیچ می‌خورد.
در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکر شده در فرزند خود حتما می‌بایست به پزشک مراجعه کنید.
علت انحراف ستون فقرات چیست؟
پزشکان علت دقیق ایجاد این عارضه را نمی‌دانند، با این وجود به نظر می‌رسد که ایجاد چنین مشکل به‌صورت ارثی باشد. عوامل احتمالی در ایجاد چنین مشکلی به شرح زیر است:
شرایط عصبی عضلانی، مانند فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی
نقص‌های مادرزادی موثر در رشد استخوان‌های ستون فقرات
آسیب یا عفونت ستون فقرات
عوامل خطرساز در ایجاد انحراف ستون فقرات عبارتند از:
سن
علائم و نشانه‌ها در طی دوره رشد ایجاد می‌شود و دقیقا قبل از بلوغ رخ می‌دهد.
جنسیت
با این وجود که احتمال ابتلا به این بیماری هم در دختران و هم در پسران وجود دارد؛ اما در دختران احتمال بدتر شدن منحنی بیشتر است و حتما نیاز به درمان دارد.
سابقه خانوادگی
اسکولیوز ممکن است ارثی باشد؛ اما در اغلب مواقع کودکانی که دچار منحنی ستون فقرات بودند سابقه خانوادگی نداشتند.
عوارض ناشی از اسکولیوز
اغلب افراد مبتلا، دچار نوع خفیف آن می‌شوند. این بیماری گاهی می‌تواند اختلالاتی ایجاد کند که به شرح زیر است:
آسیب به ریه و قلب
در مواردی که اسکولیوز شدید باشد، دنده به ریه و قلب فشار وارد کرده و در نهایت بیمار به سختی تنفس می‌کند.
تغییرات ظاهری
با بدتر شدن این بیماری، در ظاهر بیمار تغییراتی ایجاد می‌شود. به‌طور مثال تغییراتی که ناشی از آن مشاهده می‌شود شامل شانه‌های غیر یکسان، برجسته شدن دنده، تغییر حالت کمر و… است. افرادی که مبتلا به این بیماری باشند، کاملا متوجه تغییرات خود خواهند شد.
انحراف ستون فقرات چگونه توسط پزشک تشخیص داده می‌شود؟
پزشک ابتدا شرح حال بیمار را جویا می‌شود. پس از آن معاینات فیزیکی برای بیمار انجام می‌گیرد، بیمار باید بایستد و در حالی که بازوها آویزان است سپس به جلو خم شود تا متوجه شوند که کدام طرف از قفسه سینه برجسته‌تر دیگر از قسمت دیگر است. پزشک شما ممکن است آزمایش عصبی را نیز برای بررسی این موارد انجام دهد:
ضعف عضلانی
بی حسی
عکس العمل‌های غیر عادی
تصویربرداری جهت بررسی شرایط بیمار
با عکسبرداری اشعه ایکس انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز را تایید می‌کنند و شدت انحنای آن مشخص می‌شود. اگر در طی این بررسی‌ها متوجه بیماری زمینه‌ای مانند تومور شوند که باعث ایجاد انحراف ستون فقرات شده باشد، ممکن است آزمایشات بیشتری از قبیل MRI را به بیماران توصیه کنند.
انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز چه درمانی دارد؟
بیشتر کودکانی که مبتلا به انحراف ستون فقرات هستند، خمیدگی خفیفی دارند و نیازی به درمان‌های تهاجمی مانند عمل جراحی نیست. تنها اقدامی که این دسته از افراد باید انجام دهند، به این صورت است که باید چکاپ منظم داشته باشند تا پزشک بررسی کند که انحنای ستون فقرات تغییری در رشد آنها ایجاد کرده است یا خیر.زمانی که پزشک می‌خواهد درمانی برای فردی در نظر بگیرد شرایط زیر را در نظر می‌گیرد:
جنسیت؛
پیشرفت بیماری در دختران بیشتر از پسران است.
شدت انحراف ستون فقرات؛
هرچه این انحراف بیشتر باشد، با گذشت زمان بدتر خواهد شد.
شکل منحنی؛
منحنی‌های دوتایی که به شکل S هستند، بیشتر از منحنی C در معرض پیشرفت و خطر قرار دارد.
محل منحنی؛
منحنی‌هایی که در قسمت مرکزی قفسه سینه قرار دارد، بیشتر از منحنی‌های فوقانی یا تحتانی خطر پیشرفت دارد.
مرحله رشد کودک.
اگر رشد استخوان‌های کودک متوقف شده باشد، احتمال خطر پیشرفت منحنی کمتر است. برای کودکانی که رشد استخوانی آنها متوقف نشده است، می‌توان با استفاده از بریس منحنی ستون فقرات اصلاح و درمان کرد. حال به‌طور کلی درمانی که برای این بیماری در نظر گرفته می‌شود شامل موارد زیر است:
استفاده از بریس
در صورتی که فردی انحنایی بیش از ۲۵ تا ۴۰ درجه داشته باشد، گاهی پزشک لازم می‌داند که بیمار برای درمان از بریس استفاده کند. بریس باعث صاف شدن ستون فقرات نمی‌شود؛ اما، از افزایش انحنای ستون فقرات جلوگیری می‌کند. اگر این روش درمانی به موقع استفاده شود، قطعا تاثیر بیشتری خواهد داشت. افرادی که نیاز به استفاده از بریس دارند، باید ۱۶ تا ۲۳ ساعت روزانه از آن استفاده کنند.
عمل جراحی
اگر این بیماری شدید باشد، با گذشت زمان پیشرفت خواهد کرد. در این مواقع پزشک عمل جراحی را جهت جلوگیری از پیشرفت بیماری توصیه می‌کند. پزشک متخصص بیهوشی در این عمل نقش مهمی دارد.کنترل درد ناشی از انحراف ستون فقراتدر برخی مواقع ممکن است این عارضه منجر به درد در بیماران شود و کنترل درد در این دسته از بیماران بسیار حائز اهمیت است. بسته به شدت و محل درد، پزشک فوق تخصص درد راهکارهای کنترل درد متفاوتی را برای افراد در نظر می‌گیرد. گاهی انجام ورزش‌های خاص، استفاده از داروهای مسکن یا تزریق داروهای استروئیدی و حتی راهکارهای کایروپراکتیک موثر واقع می‌شود.
