سردرد بازگشتی چگونه به وجود می‌آید و راه درمان آن چیست؟

سردرد انواع مختلفی دارد که یکی از آنها سردرد بازگشتی است. این نوع سردرد به عنوان سردرد ناشی از مصرف بیش از حد دارو نیز شناخته می‌شود.

این عارضه همانطور که از نامش مشخص است، زمانی رخ می‌دهد که شما برای درمان سردرد، بیش از حد دارو مصرف کنید و در این مواقع نه تنها درد شما تسکین پیدا نمی‌کند، بلکه منجر به بدتر شدن درد نیز می‌شود.

خوشبختانه راهکارهای درمانی و پیشگیری زیادی برای سردرد بازگشتی وجود دارد که در ادامه بیشتر توضیح می‌دهیم.

سردرد بازگشتی چیست؟

قبل از هر چیز باید به طور کامل توضیح دهیم که منظور از سردرد برگشتی چیست؟ این نوع سردرد نوعی اختلال است و زمانی رخ می‌دهد که سردرد خود را با مصرف بیش از حد دارو درمان کنید.

در نتیجه این نوع سردرد را در دسته‌بندی سردردهای ثانویه قرار می‌دهیم. زمانی که شما دچار نوع برگشتی می‌شوید با مصرف دارو به طور موقت تسکین را احساس می‌کنید؛ اما زمانی که اثرات دارو از بین می‌رود، درد مجدد باز می‌گردد و احساس بدتری در شما ایجاد می‌کند.

معمولا این اختلال مشابه با روش‌های درمانی سردرد میگرنی بهبود پیدا می‌کند. پزشک با توجه به شرایطی که دارید نوعی از دارو را تجویز می‌کند که دچار سردرد بازگشتی نشوید.

چقدر رایج است؟

این نوع سردرد چندان رایج نیست و حدود ۲ درصد از مردم کل دنیا دچار چنین سردردی می‌شوند و بیشتر این عارضه در خانم‌ها مشاهده می‌شود.

چه علائمی دارد؟

این عارضه شباهت زیادی به سردرد تنشی و میگرنی دارد. به‌طور کلی از علائم آن می‌توان به چنین مواردی اشاره کرد:

• احساس درد
• خستگی
• حالت تهوع
• عدم تمرکز
• مشکلات مرتبط با حافظه
• اضطراب، افسردگی و ترس

همچنین درد به صورت خاصی بروز می‌کند:

• معمولا زمانی که از خواب بیدار می‌شوید که به آن سردرد صبحگاهی نیز گفته می‌شود یا بلافاصله پس از بیدار شدن احساس درد دارید.
• با مصرف دارو تسکین پیدا می‌کند؛ اما پس از برطرف شدن تاثیرات دارو، مجدد درد بازمی‌گردد.
• بعد از رفع تاثیرات دارو، ممکن است درد شدیدتری را احساس کنید.
• داروها تاثیرات کمی پس از هر بار تسکین خواهند داشت.

علت ایجاد سردرد بازگشتی چیست؟

این عارضه زمانی رخ می‌دهد که سردرد خود را به طور مکرر با مصرف دارو درمان کنید. امکان ایجاد آن با مصرف هر دارویی امکان‌پذیر است؛ اما برخی از داروها سریع‌تر منجر به درد می‌شود.

داروهای محرک بروز سردرد برگشتی به شرح زیر است:

•  اُپیوئید و داروهای ترکیبی حاوی اُپیوئید
• داروهای ترکیبی حاوی باربیتورات
• داروهای ترکیبی آسپرین، کافئین و استامینوفن
• داروهای ترکیبی حاوی ارگوتامین و ارگوتامین
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
• تریپتان‌ها
• استامینوفن
• آنتاگونیست‌های گیرنده پپتید مرتبط با ژن کلسی تونین

تنها در صورتی با مصرف این داروها دچار سردرد می شوید که حداقل چندین روز متعدد در یک ماه مصرف کنید. تعداد روزهایی که هر فرد با مصرف دارو دچار سردرد می‌شود به نوع دارو بستگی خواهد داشت.

به طور کلی پزشکان متعقدند که سردرد بازگشتی به دلیل تغییر در نحوه واکنش بدن با سیگنال درد ایجاد می‌شود. استفاده مکرر از داروهای مسکن بر تغییر نحوه واکنش بدن و پردازش سیگنال درد تاثیر می‌گذارد.

موارد خطرساز

معمولا سردردهای برگشتی بیشتر برای افرادی رخ می‌دهد که چنین شرایطی داشته باشند:

• خانم‌ها بیشتر در معرض این بیماری قرار می‌گیرند.
• بین ۳۰ تا ۵۰ سال هستید.
• دچار سندرم متابولیک هستید.
• طی روز کافئین زیادی مصرف می‌کنید.
• دچار مشکلاتی از جمله اضطراب، افسردگی، اختلال استرس و ترس پس از اتفاقی شده‌اید.
• دخانیات مصرف می‌کنید.
• فعالیت بدنی در طی روز ندارید.
• سابقه خانوادگی این بیماری را دارید.

چه عوارضی دارد؟

چند مورد از عوارض سردرد بازگشتی به شرح زیر است:

• سردرد میگرنی مزمن
• وابستگی به مصرف داروهای مسکن
• عوارض ناشی از داروهای NASID مانند زخم معده
• ایجاد سردرد برگشتی مکرر یا بدتر شدن درد
• مسمومیت ناشی از مصرف بیش از حد دارو

چگونه تشخیص داده می‌شود؟

معیارهایی که برای تشخیص این عارضه وجود دارد به شرح زیر است:

• سردردی که حداقل ۱۵ روز در طی ماه رخ می‌دهد و مرتبط با سردرد قبلی است.
• برای درمان درد خود حداقل به مدت سه ماه به طور منظم دارو مصرف کرده‌اید.
• هیچ عاملی را در خصوص ایجاد سردرد برگشتی تشخیص نداده‌اند.
• هیچ آزمایشی علت سردردهای شما را مشخص نکرده است.

چه درمانی دارد؟

خوشبختانه این عارضه قابل درمان است و می‌توانید درد خود را متوقف کنید. راهکارهای درمانی شامل چنین مواردی است:

قطع داروهای محرک

مهم‌ترین بخش درمان، قطع مصرف داروهایی است که عامل مهم سردرد هستند. برخی از داروها نیاز به قطع تدریجی دارند که پزشک آن موارد را به شما ذکر خواهد کرد.

شروع مصرف داروهای جایگزین

پس از قطع مصرف داروهای محرک باید انواعی که به تسکین درد بدون بازگشت سردرد کمک می‌کند، مصرف کنید. از درمان‌های جایگزین می‌توان به مواردی مانند تزریق بوتاکس و داروهای متناسب با شرایط شما اشاره کرد.

درمان غیر دارویی

از دیگر روش‌های درمانی به خصوص اگر دچار اضطراب یا افسردگی هستید، می‌توان به روان درمانی و تکنیک‌هایی برای رسیدن به آرامش اشاره کرد.

پس از چه مدتی بهبودی حاصل می‌شود؟

زمان و روند بهبودی می‌تواند بسته به داروهایی که مصرف کرده‌اید و همچنین دوز مصرف و سایر عوامل دیگر، متغیر باشد. در این خصوص بهتر است با پزشک معالج خود گفتگو داشته باشید.

آیا راهکاری برای جلوگیری وجود دارد؟

بله سردرد بازگشتی قابل پیشگیری است. مهم‌ترین نکته‌ای که باید در نظر داشته باشید محدود کردن تعداد دفعاتی است که داروی مسکن مصرف می‌کنید.

برای برخی به خصوص افراد مبتلا به میگرن که حدود ۸۰ درصد سردرد بازگشتی را تجربه می‌کنند، روشی قطعی برای پیشگیری وجود ندارد. می‌توان تزریق بوتاکس را یکی از روش‌های درمانی و همچنین پیشگیرانه برای این دسته از افراد در نظر گرفت.

تا چه مدتی درد ادامه دارد؟

تا زمانی که برای تسکین درد، دارو مصرف کنید، به تشدید و بدتر شدن آن کمک می‌کنید. طول مدت سردرد هر فردی می‌تواند متفاوت باشد و عوامل زیادی بر طول مدت سردرد تاثیر می‌گذارد.

چه مدت طول می‌کشد تا بیمار بهبود پیدا کند؟

معمولا طول درمان حدود دو ماه است، برای موارد شدیدتر ممکن است تا ۶ ماه نیز ادامه داشته باشد. طی این مدت پزشک به شما کمک می‌کند تا علائم خود را کنترل کنید و هر بار شدت را با راهکارهای درمانی مناسب کمتر کند.

آینده بیماران مبتلا به سردرد بازگشتی

به طور کلی روند درمان برای این بیماران مثبت است، به خصوص اگر زودتر تشخیص داده شود و به موقع درمان را آغاز کنید. معمولا نتایج درمان برای بیماران موفقیت آمیز بوده است؛ اما با این حال عود و بازگشت سردرد وجود دارد.

در صورتی که پس از درمان متوجه بازگشت درد‌های خود شده‌اید، حتما با پزشک معالج خود در میان بگذارید. هرچه مدت بیشتری دارو مصرف کنید، روند بهبودی طولانی‌تر و سخت‌تر می‌شود. در نتیجه تشخیص به موقع بسیار مهم است.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در طول درمان باید تحت مراقبت پزشک باشید تا از روند پیشرفت درمان شما آگاه باشد. اگر طی این مدت متوجه تغییراتی در دفعات سردرد یا علائم خود شده‌اید، باید به پزشک مراجعه کنید.

به طور کلی سردردهای بازگشتی خطرناک نیستند؛ اما نیاز به درمان برای افزایش بهبود کیفیت زندگی دارد.

آیا مصرف کافئین درد را بدتر می‌کند؟

بله در صورتی که بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم طی روز کافئین مصرف کنید، منجر به بدتر شدن درد می‌شود. محدود کردن میزان کافئین به افزایش روند بهبودی و کاهش شدت درد بسیار کمک می‌کند.

آیا مسکن‌ها باعث درد می‌شود؟

همانطور که در طول مقاله گفتیم مصرف داروی بیش از حد باعث بدتر شدن درد می‌شود، شما باید از داروهای محرک سردرد برگشتی که در جدول بالا برای شما ذکر کردیم خودداری کرده و روش‌های درمانی جایگزین مناسب دیگری را با توجه به توصیه پزشک امتحان کنید.